Aerodromlarda sun’iy qoplamalar turlari va vazifalari

Temirbeton va armobeton qoplamalar
Bikir qoplamalarning ishi asosan bukilishga xizmat qiladi, ya’ni cho‘zuvchi kuchlarga qarshilik qilish xususiyatiga ega. Betonning cho‘zilishiga qarshi mustahkamlik chegarasi siqishdagiga qaraganda ancha kam, shuning uchun qoplamaning beton plitalari ancha qalin va rejada kichik o‘lchamli bo‘ladi. Bu kamchilikni tuzatish uchun beton ichiga po‘lat armaturalar qo‘yiladiki, ular cho‘zuvchi kuchlanishni qabul qiladi. U beton qoplamaning cho‘zilgan zonasiga qo‘yiladi.

Temirbeton qoplamaga HK dan yuk tushganda va tabiiy omillar ta’sir etganda, cho‘zilgan zonasida darzlar paydo bo‘ladi. U yerda cho‘zuvchi kuchlarni armatura, siquvchi kuchlarni – beton qabul qiladi. Darzdan ko‘ndalang o‘tgan armatura, u kengayib va chuqurlashib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi. Beton qoplamaning cho‘zuvchi kuchlar eng katta joylariga armatura qo‘yiladi. Betonning armatura bilan to‘lish darajasi foiz bilan o‘chanadi; μ=G‘_a/G‘_n 100. Bu yerda G‘_a - armaturaning ko‘ndalang kesimi yuzasi; G‘_n – plita ko‘ndalang kesimi yuzasi; foydali kesim balandligi h_o, eni – v, μ ning optimal qiymati 0,25-0,40%. Shunda plitaning siqiladigan joylari ham, cho‘ziladigan joylari ham eng samarali ishlaydi.

Temirbeton qoplamalarda ham beton qoplama singari rejada bo‘ylama va ko‘ndalang choklar qilib, to‘rtburchak plitalar hosil qilinadi. Plitalar uzunligi, ya’ni ko‘ndalang choklar orasi 20 m olinadi. Siqilishga ishlaydigan bo‘ylama choklar texnologik choklar bilan ustma-ust tushadi; bu choklar orasidagi masofa beton qazish mashinasining eni 7...7,5 m ga teng bo‘ladi. Bir xil yuklamalar uchun temirbeton plitaning qalinligi beton plitanikiga qaraganda 15...25% kam, lekin po‘lat sarfi 12...22 kg/m² gacha etadi.

Temirbeton qoplamalarga diametri 12...18 mm, A-II klass profilli armaturadan nuqtali payvandlash usuli bilan yasalgan to‘r yoki sing ishlatiladi.

Armatura, plitaga tushadigan bukuvchi momentlarga muvofiq holda, plita kesimining yuqorisi va pastki qismlariga, ko‘ndalang va bo‘ylama qilib joylashtiriladi.

Armaturalar plitalarning cheti bo‘ylab yuqorida va pastki qismida va plita markaziy qismining pastki zonasida eng ko‘p joylashtiriladi. Plita markaziy qismining markazi va chetlarining ko‘ndalangida armaturalar kam quyiladi (16.7-rasm)

Armaturaning zaruriy yuzasi va sterjenlar diametriga qarab, sterjenlar orasidagi masofa 10...30 sm olinadi, bu beton yotqizishda qulaylik yaratadi. Konstruksiyani ishlab chiqishda turli diametrli sterjenlardan eng kam miqdorda ishlatish kerak. Po‘latni korroziyadan saqlash maqsadida himoyalovchi beton qatlam quriladi, qalinligi yuqori armatura uchun 4 sm dan, pastki uchun – 3 sm dan kam bo‘lmasligi kerak. Shunda armatura korroziyadan yaxshi saqlanadi.
Plitalar uchun bir nechta alohida sinchlardan tuzilgan armatura ishlanadi. Sinch o‘lchamlari 7x7 m yoki 7,45x7,45 m (beton yotqizish mashinasining eni). Har bir sinch payvandlangan ikkita (pastki va yuqorigi) to‘r va montaj armaturasidan iborat; montaj armatura to‘rlarni loyiha holatda ushlab turadi. Sinch beton taglik ustiga qo‘yiladi; taglik himoya qatlam hosil qiladi (tagliklar montaj armaturasi joyiga qo‘yiladi).

Sinchning armatura to‘ri kontakli elektr payvand usuli bilan tayyorlanadi; to‘rning chekkadagi ikkita qatorida har bir tugun payvand qilinadi; qolgan tugunlar tugun oralab, shaxmat taxtasi tartibida payvandlanadi. Armatura butun plita bo‘yicha ishonchli ishlashi uchun alohida-alohida sinchlar bir-biriga bog‘lanadi. Sinchlarning uchi ustma-ust qo‘yib biriktiriladi. Ustma-ust joy uzunligi armatura diametridan 30 hissa ko‘p qilinadi. Sinchlar yotqizilgach, tutash joylardan sim bilan o‘raladi. Ustma-ust tutashtirishdan tashqari bo‘ylamasiga sterjen qo‘yib payvandlansa ham bo‘ladi. bunda ustma-ust tushgan joy uzunligi armatura diametridan 10 hissa ko‘p. Bo‘ylama sterjenni payvandlayotganda ustiga-ostiga plastina qo‘yib payvandlanadi. Uning qalinligi 4 mm dan kam bo‘lmasligi, umumiy holda sterjen diametrining 0,2 qismi barobarida. Bo‘ylama siqilish choklar shpuntli yoki parron qilinadi, ko‘ndalangi esa shtirli, parrak va soxta qilinadi (16.8-rasm). parron va soxta choklarning chetlari armatura sterjenlarini yaqin joylab kuchaytiriladi.