Қадимги юнон-рим тарихи

Harbiy islohot 
 
Ksenofont    Qadimgi  yunon  tarixchisi,  (er.  avv.    430-yil-er.  avv.  355-yillar  atrofi)  o`zining  
“Ekonomika” asarida Eronning harbiy-ma’muriy tizimi to`g`risida qimmatli ma’lumotlar qoldirdi. 
U  shahzoda  kichik  Kayxusrav  qo`shinida  (er.  avv.  V  asr)  yollanma  askar  bo`lib  xizmat  qildi. 
Shahzoda o`z akasi Artakserks bilan taxt uchun kurashdi. Tarixchi Ahmoniylar davlatida harbiy ish 
qanday  yo`lga  qo`yilgani to`g`risida ma`lumot beradi.  
Fors  podshosi    harbiy  ish  to`g`risida    o`ta  g`amg`o`rlik    qilishiga  biz  rozimiz:  u  o`lpon 
yig`adigan  har bir xalqni  hokimiga qancha  otliqlar, kamonchilar, o`q otuvchilar  va qalqon bilan  
qurollanganlarni  saqlash  lozimligiga    ko`rsatma  berdi,  qo`l  ostidagilarni  boshqarish    uchun  ular 
qancha  kerak,  dushman  bostirib  kirganda  mamlakat  himoyasiga  ular  qancha  ushlab  turilishi  

---

 
 85 
 
 
kerakligiga  ko`rsatma  berdi.  Bundan  tashqari  u  akropollar
1
da  garnizonlarni  saqlab  turadi,  ularni 
topshiriq    berilgan  hokim  saq`lab  turadi,  podsho  esa  har  yili    to`la  qurol-  anjomda    bo`lishiga 
ko`rsatma berilgan  yollanma askar  va boshqa  qo`shinlarni  ko`rigini o`tkazadi. U garnizonlardan 
tashqari  barchani, yig`ilish o`tkazish  belgilangan bir joyda yig`adi. Qarorgohda  yaqin turganlarni  
uni o`zi,  uzoqda yashaydiganlarni  ko`rish uchun ishonchli kishilarni yuboradi.    To`la  anjomda  
va  yaxshi  otlar    va  qurol  bilan    qo`shinni  taqdim  eta  bilgan  Komendant  va  Xiliarxlardan  yoki 
satraplardan  yuqori  lavozimga  ko`tariladi,  qimmatli    sovg`alar  bilan    taqdirlanadi.  Podsho 
garnizonlarga  nisbatan uquvsiz  yoki tamagirligi  uchun noinsof deb topilganlarni  u og`ir jazolarga  
duch  qiladi  va  boshliqlikdan  chetlatib,  boshqalar  bilan  almashtiradi.    Uning  harbiy  ishga    bunday 
munosabati, shubhasiz uni g`amxo`rligini ko`rsatadi. Bundan tashqari o`z  mamlakatini bir qismini  
o`zi  aylanib  chiqadi    va  ko`radi,  bir  qismini  yuboriladigan    ishonchli  odamlar  orqali  va  agarda 
hokimlar    yerni  yashaydigan,  ishlov  berilgan  va    mo`l-ko`l  o`ziga  mos  daraxt  va  mevalar  bilan  
ko`rsatsa,  unga(yana)  viloyatlarni    qo`shib  beradi  sovg`a  va    faxriy  egarlar  bilan  mukofotlaydi. 
Agar  yerga  ishlov  berilmagani,    ularning    qattiq  qo`lligi    tufayli  aholi  kamligi  uchun,  og`ir  xulq-
atvori  yoki  beparvoligini  ko`rsalar,    ularni  jazolaydilar    va  vazifasidan    olib  boshqa  hokimlarni 
tayinlaydilar  …  Ular  tomondan  ikki  vazifaga  tayinlagan  boshliqlar    bir  o`zlari  aholi    va 
ishlayotganlar    ustidan  boshchilik  qiladi,  soliqlarni  yig`adi;  boshqasi      qurolli  garnizonlarga 
rahbarlik qiladi. Agar qo`mondon mamlakatni yetarlicha  himoya qilmasa, aholi boshlig`i  va ishlov 
berish    mudiri  qo`riqlash    yo`qligi  sababli  mehnat  qilish  mumkin  emas  deb  zimdan  xabar  beradi;  
agarda  komendant    tinchlikni  taminlamasa,    yerga  ishlov  berish    boshlig`ida  yerga  aholi  kam 
joylashgan bo`lsa va ishlov berilmasa uni komendat zimdan xabar beradi.
 
 
Хрестоматия по истории  древнего мира. М., 1991.80-81 стр