292
haykallar, xudolarga ovqat qilinadigan joy, kohinlar, yangi luperklar
1
, uni ismi bilan oyni aytilishi;
bu barcha unvonlarni u shaxsan o`zini o`zboshimchaligi bilan oldi va tarqatdi.
78. U mana bu qilmishi bilan eng katta va halokatli nafratni o`ziga qaratdi. Ko`pgina oliy
faxriy qarorlarni unga taqdim qilmoqchi bo`lgan, to`la tarkibda kelgan senatorlarni u Venera
2
ibodatxonasi oldida o`tirib qabul qildi …
79. O`zini ochiq mensimasligi bilan senatni cheksiz haqorat qilib u bunga boshqa qilmishini
qo`shdi. Bir kuni u Latin o`yinlaridan qurbonlikdan qaytib, kelayotganda xalqni misli
ko`rinmagan qarsaklari orasida olomon ichidan qandaydir odam uni boshiga oq lenta bilan
o`raglan lavr gulchambarini kiygizdi. Lekin xalq tribunlari Epidiy Marull va Sezetiy Flav
gulchambardan lentani
yulishini bu odamni
qamoqga tashlashga buyruq berdilar. Sezar podsho hokimiyatiga ishora muvaffaqiyat
qozonmagani uchunmi, yoki uni gapiga qaraganda undan o`zi bosh tortgani sharafidan mahrum
qilinganidanmi tribunlarga qattiq xayfsan berib, ularni vazifasidan mahrum qildi. (2) Lekin shu
vaqtdan u bir kuni uni podsho deb ulug`lagan plebeyga “Sezarman, podsho emasman” deb javob
berishiga qaramasdan, o`zidan podsho unvoniga intilish sharmandaligini olib tashlay olmadi,
boshqa safar Luperkaliyda rostral tribuna
3
oldida konsul Antoniy unga bir necha marta tojni
kiydirishga uringanda, u undan bosh tortdi va Kapitoliyga Yupiter ibodatxonasiga qaytarib
yubordi. (3) Buning ustiga tez – tez mish – mishlar tarqaldi, go`yoki u Iskandariyaga yoki
Ilionga ko`chib o`tish niyatida va u yerga barcha davlat vositalarini ko`chirmoqchi, Italyani
harbiylar olish bilan holsizlantirib, Rimda boshqaruvni do`stlariga va senatning yaqindagi
kengashida kvindesemvir
4
Lusiy Kota Sezarni podsho deb e`lon qilishi taklifini kiritadi, chunki
bashorat
kitoblarida
5
parfiyaliklarni faqat podsho yengishi mumkin deb yozilgan.
80. Bu fitnachilarni bunday taklifga ovoz berishga to`g`ri kelmasligi uchun o`ylangan
harakatni tezalashtirishga majbur qildi. U yer va bu yerlarda ikki – uch kishi uchrashgan maxfiy
yig`inlar bo`ldi, endi hammasi birga qo`shildi. Xalq ham davlatdagi ahvoldan xursand emas
edi: yashirin va ochiq yakka hokimlikdan norozi bo`ldilar, u xaloskorlarni qidirdi.
(4) Unga qarshi fitnaga oltmishdan ko`p kishi ishtirok etdi; uning boshida Gay Kassiy Mark
Brut va Desim Brut turdilar. Boshda ular taraddudlandilar, uni qachon u saylovlarda tribunlarni
ovoz berishga chaqirganda, Mars maydonidagi o`ldirish kerakmi, ikki guruhga bo`linib ular uni
ko`prikdan tashlab yuborib, pastda uni ushlab qolib pichoq urushni istadilar, yoki teatrga kirish
vaqtida, yoki Muqaddas yo`lda unga hujum qilish. Lekin Mart ida
6
sida Pompey kuriyasida senat
majlisga to`planadi deb e`lon
qilinganda, hamma bu vaqt va joyni ma`qul ko`rdi.
82. U o`tirdi va fitnachilar go`yoki uni olqishlash uchun o`rab oldilar. Birinchi rolni o`ziga
olgan Tilliy Simbr shu vaqtni o`zida, go`yoki iltimos bilan unga yaqinroq keldi va qachon u bosh
tortib, unga kutib turish
ishorasini qilganda, tog`asini tirsagini yuqorisidan ushlab
tortdi. Sezar zarb bilan qichqirdi: “Bu zo`ravonlik”- va bunda Kaska orqadan tomog`ini ostidan
yarador qildi. (2) Sezar Kaskani qo`lidan ushlab grifel
7
bilan uradi va sakrab turishga urinadi, lekin
ikkinchi zarba uni to`xtatadi. Shunda u hamma tomondan unga xanjarlar yo`naltirilganini ko`rdi,
boshiga togasini tashladi va oyog`ini uchigacha o`ralib, munosib yiqilish uchun chap qo`li bilan uni
qatlarini tizzasidan pastga rushirdi; shunday qilib u yigirma bir zarba yedi, faqat birinchisida
hatto qichqiriq emas, inqilladi, ba`zilarni aytishicha unga tashlangan Mark Brutga “Va sen
hammi, meni bolam
(“Va sen hammi, meni bolam”-Sezarni na faqat Brutga mehribonligi, balki
Brutni Sezar va Serviliya (xotini emas) o`g`li deb hisoblanishiga ishora. Brut Sezarni o`g`li
hisoblanar edi”) deydi. Hamma qochib ketdi; jonsiz, yotib qoldi uch qul uni qo`llari osilganicha
1
diniy bayramlardagi kohinlar.
2
sevgi va go`zallik ma`budasi.
3
notiqlik kafedrasi.
4
15 kishidan iborat kollegiya a`zosi.
5
qadimgi bashoratlar to`plami.
6
rim kalendarida oy o`rtasidagi kun nomi.
7
mumga yozadigan o`tkir metall tayoqcha.
293
zambilga solib, uyiga olib ketdilar. Shuncha jarohatlardan biri, vrach Anistiyning fikricha,
ikkinchisi ko`krakga urilgani uni o`limiga sabab bo`lgan. (4) O`ldirilganni jasadini, fitnachilar
Tibrga tashlashga chog`landilar, mulkini musodara qilish, qonunlarini bekor qilish, lekin konsul
Mark Antoniy va otliqlar boshlig`i Lepiddan qo`rqqanlari uchun bunga botina olmadilar.
Хрестоматия по истории древнего мира. М., 1991. 246-250 стр
Do'stlaringiz bilan baham: 
