Адимги даврлардан

уларни баҳолашнинг тадрижий мезонлари кўзга яққол таш- 
ланади. Масалан, совет [шўролар] даврида Буюк француз 
инқилобининг бошланиш санаси 1789 йил 14 июль - Бас­
тилия қамоқхонасининг олиниши деб ҳисобланса, унинг 
ниҳояси 1794 йил 27 июль ёки 9-термидор, яъни М.Робеспьер 
бошчилигидаги якобинчиларнинг агдарилиши деб ҳисоб- 
ланарди. Муаллифлар эса бу масалага кенг ёндашганлар ва 
маълум маънода француз ҳамда гарб тарихчиларининг сўнгги 
тадқиқотларига таяниб Буюк француз инқилобининг ибтидо- 
си сифатида Бастилиянинг олинишини эмас, балки 1789 йил 
5 май куни Генерал штатлар фаолияти бошланишини ҳақли 
равишда асос қилиб олганлар. Буюк француз инқилобининг 
интиҳосини эса, 1794 йил 27 июль ёки 9-термидор эмас, ак­
синча, 1799 йил 9 ноябрь ёки 18 брюмер деб ҳисоблайдилар. 
Маълумки, 1799 йил 9 ноябрь куни Наполеон Бонапарт дав­
лат тўнтариши ўтказди ва ҳарбий диктатурага асосланган 
тизимни Францияда ўрнатди. Бу давлат тўнтариши орадан

---

5 йил ўтгач, Францияда I-Империя ўрнатилишига олиб кел­
ди. Наполеон Бонапарт 1804 йил 2 декабрь куни Наполеон I 
номи билан «Барча французларнинг императори» деб эълон 
қилинди. Демак, Буюк француз инқилобининг интиҳоси 
1794 йил 27 июль куни эмас, балки 1799 йил 9 ноябрь куни 
деб ҳисобланиши максадга мувофик булади.
Биз юқорида қайд қилганимиздек, янги давр 1453 йилда 
Константинополнинг Усмонли турклар томонидан эгалла- 
ниши ва бу шаҳарнинг ислом шаҳри-Истанбул деб эълон 
килиниши, буюк географик кашфиётлар, уйгониш даври, 
гуманизм, Шарқ ва Ғарб ўртасидаги халкаро муносабатлар 
ва алокаларнинг кучайиши билан бошланиб XX аср бошла-