Adabiyotshunoslikdan Rashot Nuri Guntekining hayoti va ijodi hamda “G’amsizning o’limi” nomli asari haqida

Adabiyotshunoslikdan Rashot Nuri Guntekining hayoti va ijodi

hamda

“G’amsizning o’limi” nomli asari haqida

Rashod Nuri Guntekin (1892-1956; Turkiya)
Rashod Nuri Guntekin (1892, Istanbul — 1956, London) — turk yozuvchisi, dramaturg, tarjimon, adabiyotshunos. Istanbul universitetini tugatgan (1912). Dastlabki asarlari («Eski oshna», 1917; «Xanjar», 1918; «Sirli qo‘l», 1921 va b.)da kiborlar jamiyatiga xos illatlar fosh etilgan. Yozuvchining mashhur asarlaridan biri «Choliqushi» (1922) romanida turk qishloqlarining yorqin manzarasi chizilgan, asar qahramonlari hayoti, sarguzashtlari tasvirlangan. «Tamg‘a» (1925), «Shafqat qiling», «Yashil tun» (1928), «Xazonrezgi» (1930) romanlarida zamonasining o‘tkir ijtimoiy masalalari, inson va jamiyat, yashashning ma’nosi kabi muammolarni ko‘tarib chiqadi. Guntekin 24 roman, 7 hikoyalar to‘plami, qator pesalar yozgan, 24 jildli asarlar to‘plami nashr etilgan (1958 — 61). U «Lev Tolstoy» monografiyasi (1933) muallifi. Guntekin asarlari ko‘p tillarga tarjima qilingan. «Choliqushi» (1959, 1965, 1968, 1988, 1999, Mirzakalon Ismoiliy tarjimasi) va boshqa romanlari o‘zbek tilida nashr etilgan.

Rashod Nuri Guntekinning “G`amsizning o`limi” asari tahlili

Hikoya markazida G`amsiz laqabli it turadi, asardagi bosh qahramon. G`amsiz sariq tukli, qari it bo`lib bolalar bog`chasi yaqinida yashaydi. Unga bolalar ko`chalarda daydib yurgani uchun shunday laqab qo`yishgan, ammo aslida undanda g`amgini yo`q. U bolalarining zaharlanib o`lganligi sababli shunday holga kelgan. O`sha voqeadan beri u tamoman o`zgargan va oldingidek daydib yurmasdan ba`zi-ba`zida bolalarni ko`rish uchun bog`chaga kelar edi. Faqat bolalardan yomonlik ko`rmasligiga ishonib ular bilan birga bo`lardi.

G`amsiz obrazi hikoyaning ajralmas bo`lagi, u orqali vafodorlikning go`zal namunasi ko`rsatilgan. Uni o`zini va bolalarini zaharlagan odam bo`lsa ham, odamlarga g`ayirlik qilmaydi. Hikoyada bolalar bayram uyushtirish uchun soy bo`yiga yo`lga chiqadi, it ham ular bilan birga boradi. To`satdan ahvoli yomonlashadi, bolalardan biri uni zaharlashganini, ko`chada itlar bilan shubhali ovqat yegani haqida aytadi. Quvonchli kulgular yo`qoladi. G`amsiz har doim sergak bo`lgan va zaharlanganiga ishonish qiyin edi. U og`riqdan uvillab tipirchilaydi, daryo tomonga chopadi. Daryo yoniga ikkita qizcha oy`nab yurgan bo`ladi va itni ko`rib qo`rqib qochishadi. Afsuski ulardan biri shoshganidan daryoga yiqiladi. G`amsiz o`zini suvga otib, o`lar holda bo`lsa ham, qizchani daryodan olib chiqadi. Qizchani qutqaradi-yu, o`zi jon taslim qiladi.