Adabiyotshunoslik asoslar

BADIIY ASAR KONFLIKTI 

ReJA: 

1.Konflikt tushunchasi. 

2.Konflikt turlari.   

 

 

 

 

 

«Konflikt»  so`zi  lotincha  bo`lib,  «to`qnashuv»  degan  ma’noni  beradi.  Badiiy 

asarlarda  ifodalangan  qarama-qarshiliklar  va  ularning  kurashi  konflikt  deyiladi. 

Badiiy  konflikt  asardagi  voqealar  rivojiga  quvvat  berib  turuvchi  muhim  komponent 

bo`lib,  har  bir  davr,  har  bir  san’at  turi  va  janr  imkoniyatiga  qarab  turli  darajada 

namoyon  bo`ladi.  Kofnlikt  garmonik  holatning  buzilishi natijasida paydo  bo`ladi  va 

ana  shu  buzilishni  bartaraf  etish  talab  qilinadi.  Konflikt  hal  etilishi  natijasida  yana 

avvalgi muvozanatning tiklanishiga yo`l ochiladi yoki taqdirlar bir holatdan ikkinchi 

holatga  o`tadi.  Konflikt  vositasida  siljishlar  tug`dirgan  inson  dramasining  ildizlari 

ochiladi, hayotiy jarayonlar ichiga kirib boriladi. Jamiyat va inson hayotidagi barcha 

ziddiyatlar  ortida  turmushning  ijtimoiy  muammolari  yotadi.  Demak,  har  qanday 

konflikt  u  yoki  bu  darajada  ijtimoiy  mohiyat  kasb  etadi.  Asar  boshida  konfliktni 

yuzaga  keltirib  chiqargan  va  namoyish  etgan  motivning  mazmuni  voqealar 

dinamikasida, uning echilishida to`la ayon bo`ladi.  

 

Syujet  konflikt  bilan  bog`liq  bo`ladi.  Konfliktning  mavjudli-gi,  uning 

rivojlanib  hal  bo`lishi  qaxramonlar  taqdiri  va  voqealarga  tugallik  beradi.  Konflikt 

syujetni  xarakatga  keltiruvchi  vositadir.  YOzuvchi  oldindan  voqealarni  belgilab 

qo`ymay,  xarakterlarni  ochishi  kerak.  Xarakterlar  syujet  davomida  o`zgarib  boradi. 

---

Xarakterlardagi  o`zgarishlar  syujetga  ham  ta’sir  qiladi.  Syujetning  faolligi 

mazmunning to`laroq ochilishiga yordam beradi. 

 

Konflikt  -  personajlar  o`rtasidagi  to`qnashuvdir.  Xarakterlar  qanchalik  aniq, 

yorqin individuallashtirilgan bo`lsa, konflikt shun-chalik shiddatli va keskin bo`ladi.  

 

Intriga  ham  asli  konflikt  bo`lib,  chalkash  voqealarga  quriladi  va  asosan 

komediyada bo`ladi. 

 

Bir  vaqitlar  konfliktsizlik  nazariyasi  hukm  surgan  bo`lib,  o`Sha  davrda 

yaratilgan  romanlargina  emas,  dramalarda  ham  konflikt  yo`qolib  ketdi  yoki  juda 

kuchsizlandi.  Konfliktsizlik  nazariyasining  tuga-tilishi  adabiyot  va  san’at 

taraqqiyotiga ijobiy ta’sir ko`rsatdi.  

Badiiy  konfliktni  borliqdagi  real  konfliktlar  bilan  tenglashtirib  bo`lmaydi. 

Konfliktni  antogonistik  va  noantogonistik  turlarga  bo`lib  kelinardi.  Biroq  bunday 

qarama-qarshiliklar  san’atda  o`z  ifodasini  topsa  ham,  ular  aslida  ijtimoiy  hayot 

hodisasi  bo`lgan  sotsial  kategoriyalardir.  Barcha  janr  va  davrda  yaratilgan  asarlar 

konfliktini bunday turlarga bo`lib tasnif qilib bo`lmaydi. 

 

Aslida konflikt estetik kategoriya bo`lib, u badiiy asarlarda hayotdagi qarama-

qarshiliklarni ifoda etish vositasidir.