Adabiyot 10 oxirgi 2-qism indd

 
Avaz 
O‘tar
O‘ylab ko‘ring:
Ma’rifatparvarlik adabiyotini qanday tasavvur qilasiz? Ma’rifat va 
adabiyot o‘rtasida qanday bog‘liqlik mavjud?

---

38
Chor imperiyasining mustamlaka siyo-
sati va mahalliy boylarning zulmidan 
ezilgan xalqning og‘ir kechmishi, ado-
latsizlik, zo‘ravonlik, nochor kam-
bag‘allarning toptalgan huquqidan 
norozilik kayfi yati davr adabiyoti-
ning yana bir yetakchi mavzusi-
ga aylandi. Muqimiyning “Hapalak 
qishlog‘i to‘g‘risinda”, “Maskovchi 
boy ta’rifi da”, “Tanobchilar”, Avaz 
O‘tarning “Xalq”, “Amaldorlarga”, 
“Ulamolarga xitob”, Zavqiyning “Qa-
hatchilar”, “Qarz”, “Farg‘ona”, “Muncha 
koʻp”, “Ajab zamonadur” kabi asarlarida 
chor mustamlakasi va mahalliy zoʻravonlar 
hukmronligi ostidagi og‘ir siyosiy-ijtimoiy tur-
mushning real hayotiy lavhalari ifoda etilgan. 
Charxi kajraftorning bir shevasidin dogʻmen, 
Ayshni nodon surub, kulfatni dono tortadur. 
Sarigʻ oltun kasrati koʻngulni aylaydur qaro, 
Chunki safro boʻlsa gʻolib, oʻzga savdo tortadur
.
 
Furqat
Zolim falak bisotida ozor muncha koʻp! 
Inson sharafl i nomida xor muncha koʻp! 
Har koʻchalarda qashshoq ila zor muncha koʻp! 
Tarxi jahon binosida badkor muncha koʻp! 
Hoʻqand aro baloga giriftor muncha koʻp!
Zavqiy
Ko‘chti xalqi yopinib, ko‘hna, uvoda toʻnini,
Charxdin o‘tkarishib oh-u fi g‘on-u unini,
Solmasun dushmana ham boshina kelgan kunini.
Kecha nogah eshitib shuhrati tillo pulini,
Hapalak qo‘rqishidin uchti misoli kapalak. 
Muqimiy
Davr ijodkorlari vatanga muhabbat, ozodlik mavzulariga ham muroja-
at qilib, betakror ijod namunalarini yaratdilar. Jumladan, Furqat lirikasida 
mustamlaka sabab bo‘g‘ilgan inson erki, ozodligi turli xil obrazlar vosita-
sida badiiy talqin qilingan bo‘lsa, Avaz O‘tar hurriyat, tenglik, taraqqiyot 
masalalariga murojaat qiladi. 
Chor
sati v
ezil
la
b
n
O
“U
hatc
koʻp”, 
chor mus
hukmronligi 
mushning real h

---

39
Sayding qoʻya ber, sayyod, sayyora ekan mendek,
Ol domini boʻynidin, bechora ekan mendek, 
Oʻz yorini topmasdan ovora ekan mendek,
Iqboli nigun, baxti ham qora ekan mendek,
Hijron oʻtidin jismi koʻp yora ekan mendek,
Kuygan jigari-bagʻri sadpora ekan mendek.
Furqat
Siyosat mahv bo‘ldi, yashasun olamda hurriyat, 
Bari el ittifoq ila jahonni aylasun jannat. 
Taraqqiy aylamak lozim jahon ahli bo‘lib bir tan,
Bilurga barcha ilm ila hunarni yashasun millat.