Adabiy ma’lumotlarga ko’RA

 
natijasi qayd qilingan. Savatga to’p tushishlar 
soni apre va may oylarida ozgarmagan (1) nazorat guruhida tadqiqot davomida tezlik 
sifati qisman farqlandi, amma savatga to’p tashlashlar bo’yicha natijalar ozgarmadi. 

---

53 
Basketbol to‘pini erga urib kelib, sakrab turib jarima chizig‘idan savatga 
to‘p otish natijalari (Tajriba guruhi) 
2 jadval 
№ 
F.I.O. 
Fevral
Mart 
Aprel
Ko‘rsatkichlar
(sek-to‘p soni) 
Ko‘rsatkichlar
(sek-to‘p soni) 
Ko‘rsatkichlar
(sek-to‘p soni) 
1.
Muxtorova G 
38-1 
37-2 
32-2 
2.
Saidova SH 
39-1 
37-1 
34-1 
3.
Otajonova G 
37-1 
34-1 
35-2 
4.
Norbaeva M 
39-1 
35-1 
34-1 
5.
Odilova O 
36-1 
31-1 
33-2 
6.
Komilova I 
37-1 
30-1 
30-1 
7.
Temurova M 
38-2 
36-2 
31-2 
8.
Xamroeva D 
37-1 
33-2 
32-2 
9.
Xalimova O 
35-1 
30-1 
32-1 
10.
Kenjaeva M 
35-2 
31-1 
30-1
11.
Bozorova D 
36-1 
29-1 
31-1 
12.
Boltaeva M 
39-1 
39-3 
34-2 
O‘rtacha
37,1-1,2 
33,5-1,4 
32,3-1,5 

Tadqiqot davomida tajriba va nazorat guruhlarida mart oyida basketbol 
maydonida harakatlanish ucun bir xil natija yani 37,1 soniya natijasi qayd qilingan. 
Savatga to’p tushishlar soni 1,2 teng. Apel oyida basketbol maydonida harakatlanish 
ucun o’rtacha 33,5 soniya, savatga to’p tushishlar
soni
1,4 ga teng bo’ld. Tadqiqotning
may oylidi ko’rsatkichi maydonida harakatlanish ucun 32,3 
soniyani va 
savatga to’p 
tashlashlar soni 1,5 natijaga yaxshilandi. Biz tajriba olib brogan tajriba guruhida
basretbolchilarning tezligi xamda savatga to’p tashlslar soni sezilarli darajada oshdi.
 
 
3.2. 13-14 yoshdagi basketbolchilarning jismoniy sifatlarini rivojlantirishda
xarakatli va estafetali o’yinlarining samaradorligi sifatining darajasi. 

---

54 
Dastlabki tayyorgarlik bosqichida xarakatli va estafetali o’yinlardan samarali foydlanish
o’quvchilarning jismoniy sifatlarni yahshi rivojlanishi tadqiqot jarayonida kuzatildi. 
Tajriba guruhiga asosan ishning III-bobning II-bo’limida ko’rsatib o’tilgan xarakatli va 
estafetali o’yinlar qo’llanildi, nazorat guruhi odatdagi darsini davom qildirdi, ikkita 
guruhning tahlil natijalarini bilish uchun quyidagi test meyiri ishlab chiqildi va tajriba 
guruhining jismoniy sifatlarni qay darajada o’sganligi bo’yicha tadqiqot o’tkazdik. 
Quyida ko’rsatilgan test meyorlari bo’yicha nazorat olib borildi va quydagicha natijaga 
erishildi 
Nazorat guruhi tadqiqotdan oldingi testlash natijalari (n=12) 
3-jadval 

---

55 
№ 
F.I.O. 
60m 
(sek)
1000 m.
(sek)
Argamchi
da 
sakrash 
(marta) 
To’pini
uloqtirish 
(m) 
1 
Ataeva Mexribon
11 
3:42,1 
80 
20 
2 
Axmedova Nodira 
12 
3:64,1 
78 
21 
3 
Raxmanova Dibar 
11,5 
3:45,2 
81 
19 
4 
Yoldasheva Asal 
12,1 
3:40,1 
79 
22 
5 
Rustamova Robiya 
10,9 
3:39,3 
80 
18 
6 
Davletova Roxat 
11 
3:41,1 
82 
21 
7 
Kenjaeva Salomat 
12 
3:38,9 
78 
22 
8 
Erkaeva Zuxra 
12,2 
3:40,3 
79 
21 
9 
Qutimova Go’zal 
12,4 
3:39,4 
80 
22 
10 
Saidova Rano 
10,9 
3:40,1 
78 
19 
11 
Satimova Maqsuda 
11 
3:40,3 
79 
20 
12 
Olimova Manzura 
12 
3:39,3 
77 
18 
X= O‘rtacha 
10,7 
6: 30,07
88 
20 
Tajriba guruhi tadqiqotdan oldingi testlash natijalari (n=12) 
4-jadval 
№ 
F.I.O. 
60m 
(sek)
1000 m.
(sek)
Argamchi
da 
sakrash 
(marta) 
To’pini
uloqtirish 
(m) 
1 
Ataeva Mexribon
11 
3:41,1 
81 
22 
2 
Axmedova Nodira 
12 
3:55,1 
79 
21 
3 
Raxmanova Dibar 
11,5 
3:42,2 
81 
19 
4 
Yoldasheva Asal 
12,1 
3:40,1 
79 
22 
5 
Rustamova Robiya 
10,9 
3:39,3 
80 
18 
6 
Davletova Roxat 
11 
3:41,1 
81 
21 
7 
Kenjaeva Salomat 
12 
3:38,9 
78 
21 
8 
Erkaeva Zuxra 
12,2 
3:40,3 
80 
21 
9 
Qutimova Go’zal 
12,4 
3:39,4 
80 
18 
10 
Saidova Rano 
10,9 
3:40,1 
79 
19 
11 
Satimova Maqsuda 
11 
3:40,3 
77 
20 
12 
Olimova Manzura 
12 
3:38,3 
79 
20 
X = o‘rtacha 
10,5 
6: 29,09 89 
21 
Nazorat guruhi tadqiqotdan keyingi testlash natijalari (n-12) 

---

56 
5-jadval 
№ 
F.I.O. 
60m 
(sek)
1000 m.
(sek)
Argamchi
da 
sakrash 
(marta) 
To’pini
uloqtirish 
(m) 
1 
Ataeva Mexribon
11 
3:40,1 
83 
20 
2 
Axmedova Nodira 
12 
3:64,1 
88 
21 
3 
Raxmanova Dibar 
11,5 
3:42,2 
88 
19 
4 
Yoldasheva Asal 
12,1 
3:40,1 
79 
22 
5 
Rustamova Robiya 
10,9 
3:39,3 
90 
18 
6 
Davletova Roxat 
11 
3:41,1 
92 
21 
7 
Kenjaeva Salomat 
12 
3:38,9 
88 
22 
8 
Erkaeva Zuxra 
12,2 
3:40,3 
79 
21 
9 
Qutimova Go’zal 
12,4 
3:39,4 
80 
22 
10 
Saidova Rano 
10,9 
3:40,1 
98 
19 
11 
Satimova Maqsuda 
11 
3:40,3 
89 
20 
12 
Olimova Manzura 
12 
3:39,3 
88 
18 
X= O‘rtacha 
10,6 
6: 30,04
92 
20 
 
Tajriba guruhi tadqiqotdan keyingi testlash natijalari (n-12) 
6-jadval 

---

57 
№ 
F.I.O. 
60m 
(sek)
1000 m.
(sek)
Argamchi
da 
sakrash 
(marta) 
To’pini
uloqtirish 
(m) 
1 
Ataeva Mexribon
10 
3:40,1 
90 
20 
2 
Axmedova Nodira 
9,9 
3:64,1 
98 
21 
3 
Raxmanova Dibar 
10,5 
3:42,2 
91 
19 
4 
Yoldasheva Asal 
9,9 
3:40,1 
99 
22 
5 
Rustamova Robiya 
10,9 
3:39,3 
115 
18 
6 
Davletova Roxat 
11 
3:41,1 
122 
21 
7 
Kenjaeva Salomat 
12 
3:38,9 
108 
18 
8 
Erkaeva Zuxra 
10,2 
3:40,3 
119 
21 
9 
Qutimova Go’zal 
10,4 
3:39,4 
85 
18 
10 
Saidova Rano 
10,9 
3:40,1 
98 
19 
11 
Satimova Maqsuda 
11 
3:40,3 
99 
20 
12 
Olimova Manzura 
10 
3:39,3 
97 
18 
X = o‘rtacha 
10,2 
5: 55,02 105 
24 
Tadqiqot natijalari shuni ko’rsatdiki, nazorat guruxida 60 metrga yugurish 
tajribadan oldin 10,7 natijani tashkil etdi, tajriba guruxidagi natija 10,5 ga teng 
bo’ldi. Arg’amchida sakrash nazorat guruxida 88 martani tashkil qilgan bo’lsa
tajriba guruxidagi natija xam shunga yaqin 89 martani tashkil qildi. Yugurib kelib 
kichik to’pni uloqtirish nazorat guruxida20 metr natija korsatgan bo’lsa tajriba 
guruxida 21 metrga teng bo’ldi. 1000 mertga yugurish nazorat guruxida 6:30,07 
natija qayd etilgan. 
O’tkazilgan tadqiqot tajribadan keyin 60 metrga yugurish nazorat guruxida 10,5 
daqiqani ko’rsatdi. Tajriba guruxidagi natija 10,2 daqiqaga teng bo’ldi. Arg’amchida 
sakrash nazorat guruxida 92 marta natijaga erishgan bo’lsa, tajriba guruxida 105 marta
natijaga teng bo’ldi. Olib borilgan tajribadan keyin yugurib kelib kichik to’pni uloqtirish

---

58 
nazorat guruxida natija o’zgarmagan, tajriba guruxidagi natija esa 24 martani tashkil 
qildi 1000 mertga yugurish nazorat guruxida 6:30,04
natija qayd etilgan bo’lsa, tajriba 
guruxida 5:55,02ga yahshilanganini ko’rishimiz mumkun. Ko’rinib turibdiki, tajriba 
guruhidagi shug’ullanuvch bos ketbolchilarning jismoniy sifatlari (qo’l kuchi, tezkor-
kuch, kuchini chidamkilik sifatlari uch oy davomida ortgan.
Tajriba guruhi tadqiqotdan keyingi testlash natijalari (n=12) 
7-jadval 
№ 
Olingan testlar 
60m 
(sek)
1000 m,
(sek) 
Argamch
ida 
sakrash 
(marta) 
To’pni
uloqtirish 
(m) 
Nazorat
guruxi 
Tadqiqotdan oldin 
10,7 
6: 30,07
88 
20 
Tadqiqotdan keyin 
10,6 
6: 30,04
92 
20 
O’sish 
0,1 
0,03 
4 
- 
Tajriba 
guruxi 
Tadqiqotdan oldin 
10,5 
6: 29,09 89 
21 
Tadqiqotdan keyin 
10,2 
5: 55,02 105 
24 
O’sish 
0,3 
0,47
16 
3 
XULOSALAR 
1. Jismoniy tarbiya dars jarayonida o’quvchilarda barcha sifatlarni xarakatli va 
estafetali o’yinlar, jismoniy tarbiya darslarida ko’proq foydalanish mumkunligi tadqiqot olib 

---

59 
borish jarayonida samara berishi isbotlandi. 
2. Tadqiqotlar jaryonida, basketbolchilarning jismoniy vositalar sifatida harakatli
va estsfetali o‘yinlarni qo‘llash natijasida shug‘ullanuvchilarning jismoniy sifatlarini 
rivojlantirish mymkunligi kuzatildi. 
3. Jismoniy sifqatlarni tarbiyalash natijasida basketbolchilarga faqat musobaqalarga 
emas balki katta xajmdagi trenirovka ishini bajarish uchun ham kerak. Sportchilarning 
organizmining (ayniqsa markaziy nerv sistemasi, yurak-qon tomir, nafas olish sistemasi 
va muskul apparatining) tayyorgarlik darajasiga, sport texnikasining takomillashgan 
darajasiga va harakatlarni tejamli bajara bilishiga bog‘liqdir. 
4. Basketbolchilarda xarakatli va estafetali o‘yinlarni qo‘llash natijasida ularning 
jismoniy sifatlari rivojlanishi, umumiy ish qobiliyatlari va ularning sog‘liq darajasini 
belgilash bilan birga, maxsus chidamlilik uchun xam asos bo‘lib xizmat qiladi. Umumiy 
chidamlilik qancha yuqori bo‘lsa, shu asnoda maxsus chidamlilik ham yaxshi rivojlanishi 
kuzatildi. 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
1. O‘zbekiston Respublikasining qonuni “Jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risida”gi 
2015yil15 sentyabr. Toshkent
2. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoevning “Madaniyat va sport 

---

60 
sohasida boshqaruv tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”
farmonni. 15.02.2017yil Tashkent.
3 O’zbekiston Respublikasi Prizidenti Sh.M.Mirziyaevning. “Sportni yanada 
rivojlantirish chora tadbirlari to’g’risida”gi qarori 2017 yil 4 iyun. Tashkent 
4. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonuni, 
1997yil 
5. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining “O’zbekistonda bolalar sportini
rivojlantirish jamg’armasini tuzish to’g’ri-sida”gi Farmoni. 2002 yil 24 sentabr. 
6. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A Karimovning. Barkamol avlod 
orzusi. T., «Sharq», 1998. 
7 O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarori: «O’zbekiston bolalar 
sportini rivojlantirish jamg’armasi faoliyatini tashkil etish to’g’risida». (31 oktabr, 2002 
yil, № 374). // «Xalq so’zi» gazetasi, 1 noyabr, 2002. 
8.O’zbekiston Respublikasi kadrlar tayyorlash milliy dasturi, 1997. 
9 O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Ta’lim- tarbiya va kadrlar tayyorlash 
tizimini tubdan isloh qilish, barkamol avlodni voyaga etkazish to’g’risida»gi Farmoni, 10 
oktabr, 1997. 
10. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 3 iyun 2003 yil “O’quvchi va 
talaba yoshlarni sportga jalb qilishga qaratilgan uzlukiz sport musobaqalari tizimini 
tashkil etish to’g’risida”gi 244-sonli qarori. 
11. Azizova.R Sport va harakatli o’inlarni o’qitish metodikasi.Toshkent 2010.”Yangi 
nash” nashriyiti. 
12.Ayrapet’yants. L. R.,A.A.Po’latov, Sh.X. Isroilov Voleybol. Oliy o’quv yurtlari 
umumiy kurs talabalariga mo’ljallangan o’quv uslubiy qo’llanma. T.2009. 61b. 
13 Ayrapetyans . L.R., Godik M.A. Sportinvnыe igrы Tashkent . Ibn Sina 1991. 
14 Abdumalikov R.A., Alibekov SH., Norqulov Sh. Xalq milliy o’yinlari 
mazmunida ma’naviyat masalalari. T., 1995. 9-bet.
15.Axmatov M.S. Uzluksiz ta’lim tizimida ommaviy sport-sog’lomlashtirish 
ishlaring samarali boshqarish. T., 2005. 278-b. 

---

61 
16. Goncharova O.V. Yosh sportchilarning jismoniy qobiliyat-larini rivojlantirish. T.,
2005.
17.Jismoniy tarbiya 8-9 sinflar uchun o’quv qo’llanma. Toshkent . “O’qituvchi” 
Nashriyiot – Manbaa ijodiy uyi. 2005 yil 
18. Sport va harakatli o’yinlarni o’qitish metodikasi. O’uv qo’llanma 2010yil
“YANGI NASHR” nashriyoti.
19. Usmonxo‘jaev T, Xo‘jaev F. 1001 o‘yin. Toshkent. Ibn Sino nomidagi nashriyot 
1990y. 49-58-76.bb 
20.
Usmonxujaev T.S. Jismoniy tarbiyadan umumiy o‘rta ta’limning davlat
ta’lim standarti va o‘quv dasturi (I-IX sinflar uchun) - T.: SHark, 1999. 187-287b 
21. Usmonxo‘jaev T, H.Meliev Milliy xarakatli o‘yinlar. Toshkent “O‘qituvchi” 2000y. 
84b 
22. Maxkamjanov K.M., Nasriddinov F.N. Maktabgacha va maktab yoshdagi bolalarning 
jismoniy rivojlanishi va tayyorgarligini takomillashtirish. T., 1995
23.Masharipov.F. Voleybol mashg’ulotlarini olib borish va boshqarishning pedagogik 
asoslari. Urganch 2012. 26 b. 
24. E. Xolmirzaev. Sport o’yinlari va uni o’qitish metodikasi. T.2011y 
25. 
K.T. SHakirjonova “Engil atletikachilarning jismoniy sifatlari va
tezkorligini rivojlantirish tamoyillari va usuliyati” (ma’ruza) Toshkent
2008y. 
26. 
K.T SHakirjonova “Engil atletikada boshkaruv va pedagogik nazorat” (ma’ruza) T: 
2009y. 
27. K.T. SHokirjonova Engil atletika (musobaka koidalari). O‘kuv ko‘llanma. T., Lider 
Press, 2007y. -302 b. 
28.
Xankeldiev SH.X. Pedagogicheskie osobennosti fizicheskogo vospitaniya
uchaщeysya molodeji v regionax s jarkim klimatom.: Avtoref. dis. … d-ra.
ped. nauk. - M., 1991. – 43 s. 
29. Xankeldiev SH.X. Fizicheskaya podgotovlennost uchaщeysya molodeji. Meditsina, 
1996.- 205 

---

62 
30..“Yoshlar yili” ga bag’ishlangan Respublika ilmiy amaliy anjumani. Sportdagi 
yuqori darajali yutuqlar muammolari.2008yil
Foydalangan Internet saytlari 
www.ziyonet.uz
www.pedagog.uz
ww.ref.uz 
ww.istedot.uz 
ww.google.uz 
ww.sport.uz 
ww.uforum.uz 
ww.ziyoUz.uz 
ww.matbuot.zn.uz 
www.edu.Uz