darajada rivojlangan tafakkur va til bo`lmog`i zarur. Bu nazariya tilning paydo
bo`lishini emas, balki til rivojlanishining ba‟zi tomonlarinigina ko`rsatib bera
oladi, xolos.
Yuqorida sanab o`tilgan nazariyalarning hech biri tilning paydo bo`lishi
masalasini inson, tafakkur va jamiyatning paydo bo`lishi bilan bog`lab
o`rganmaydi. Shunga ko`ra, ular tilning kelib chiqishi va rivojlanishi masalasini
to`g`ri yoritishga ojizdir. Bu masalaga XIX asr oxiri XX asr boshlarida paydo
bo`lgan dialektik matearializm asoschilari, yuqoridagilardan farqli o`laroq, bir
qadar to`g`ri yondashadilar. Dialektik materializm oqimining namoyandalari
nemis olimlari K.Marks va F.Engelslar bo`lib, ular “Maymunning odamga
aylanish protsessida mehnatning roli”, “Oila, xususiy mulk va davlatning kelib
chiqishi” kabi qator asarlarida tilning paydo bo`lishi muammosiga katta e‟tibor
qaratganlar. Ularning yozishlaricha, bundan taxminan bir million yillar muqaddam
yer yuzida odamsimon maymunlarning juda taraqqiy etgan nasli yashagan. Ular,
odatda, yerda yurishgan, oldingi ikki oyoqlari qo`l vazifasini bajargan. Odamsimon
maymunlar oldingi oyoqlari bilan dastlab tabiatdagi tayyor predmetlardan qurol
sifatida foydalanganlar va ko`proq tik yurishni o`rgana boshlaganlar. Tik yurish
asta-sekin ular uchun hayotiy zaruratga aylangan, shu tariqa ozod bo`lgan qo`l
borgan sari ko`proq va turli-tuman ishlarni bajarishga moslashgan. Kishilik
jamiyatining, til va tafakkurning paydo bo`lishi mehnat tufayli maymunning
odamga aylanishi bilan bog`liq.
Bu nazariya bir qancha asosli biologik va sotsial faktorlarga tayanib, ilmiy
farazlar qiladi. Hozirgi tarix, antropologiya kabi ko`pgina fanlar odam, jamiyat, til,
tafakkur va nutqning paydo bo`lishi to`g`risidagi talqinlarda shu ilmiy farazlardan
foydalanadi. Biroq, shuni ham ta‟kidlash zarurki, keyingi yuz yillar davomida
odamsimon maymunlar ustida olib borilayotgan maxsus tajribalar “odam
odamsimon maymunlardan tarqalgan” degan fikrni bir qadar rad etmoqda.
Diniy ta‟limotga oid muqaddas kitoblarda esa til insoniyatga olloh
tomonidan in‟om etilgan ne‟matdir, mazmunidagi fikrlar ilgari suriladi.
Xullas, tilning kelib chiqishi tafakkurning paydo bo`lishi, qolaversa, yer
yuzida inson zotining paydo bo`lishi kabi muammolar bilan uzviy bog`liq bo`lib,
bu muammolar insoniyat tarixida uzil – kesil yechimini topgan emas.
Yuqorida bayon etilgan fikrlardan ma‟lum bo`ladiki, til hayvonot
dunyosidan ajralib chiqqan kishilar ibtidoiy jamoasining mehnat jarayonida eng
zaruriy ehtiyoji natijasida paydo bo`lgan. Garchi qadimgi ibtidoiy jamoa tillarning
qachon paydo bo`lganligi, u tillar qanday til ekanligi, ularning lug`at tarkibi,
grammatik qurilishi nimalardan iboratligini isbotlovchi dalillar bo`lmasa-da, yozuv
paydo bo`lgandan keyingi, ya‟ni bundan 15-20 ming yillar oldin yozib qoldirilgan
yodgorliklarga asoslanib, ba‟zi tillarning shakllanishi va taraqqiyoti to`g`risida
mulohaza yuritish mumkin. Bu xususda keyingi mavzularimizda batafsil
to`xtalamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: