Abuzalova M

aniqlovchili birikma 
bo„lib, uning asos shakli 
shu yer 
aniqlovchi+ 
aniqlanmish (chunonchi, 
shu shahar, shu maktab 
kabi) bo„lib, birikmada 
aniqlovchi 
shu 
ko„rsatish olmoshi bilan, aniqlanmish ot so„z turkumiga 
mansub 
yer 
so„zi bilan ifodalangan. Shuning uchun 
Shu yer 
Shu shahar 
Shu maktab 
Shu bino
….. mohiyatan bir xil qutrilishli so„z birikmalari ekanligi 
ko„rinib turibdi.. 
Endi shu so„z birikmalarining ruscha tarjimalariga e‟tibor beramiz: 
Shu yerda 
– здесь 
Shu shaharda – в этом городе 
Shu maktabda – в этой школе 
Shu binoda – в этом здании 
O„zbekcha 
shu yerda 
birikmasiga rus tilida ravish turkumiga 
mansub bo„lgan 
здесь 
so„zi mos kelmoqda. Ruscha so„zga o„zbekcha 
so„z birikmasi mos kelmoqda (yoki o„zbekcha so„z birikmasiga ruscha 
so„z mos kelmoqda). Bu–tabiiy hol. Biroq har bir til o„zining milliy 
xususiyatlaridan chiqib baholanmog„i shart. (Dunyoda ikkita bir xil 
odam bo„lmagani kabi tillar va ularga xos xususiyatlar ham aynan bir xil 
bo„lishi mumkin emas. Garchi, ikki til doirasida muayyan lingvistik 
hodisalar bir-biriga juda-juda monand bo„lsa-da, ularni bir xil doirada 
tasniflash to„g„ri bo„lmaydi.) 
Ona (o„zbek) tili bo„yicha maktab va oliygohlar uchun darsliklarda, 
ilmiy grammatikalarda, lug„at va tadqiqotlarda 
shu yerda
, 
u yerda
, 
bu 
yerda
, 
bunda
, 
unda 
kabilar ravish turkumiga mansub so„zlar deb 
qaralishi yuqorida aytib o„tganlarimiz bilan bog„liq. 

---

8 
2)
bilamizki, ravish so„zlar o„zgarmas bo„lib, ularning tarkibidagi 
aloqa-munosabat, lug„aviy shakl qo„shimchalari qotib qolgan. Aynan shu 
qarashga qarshi holatda (sifatlarda qiyosiy darajani morfologik yo„l bilan 
hosil etuvchi 
-roq 
qo„shimchasini erkin qabul qila oladigan) 
kam, oz, 
ko„p, sekin, asta, tez 
kabi o„nlab so„zlarni ravish tarkibida berish kulgili 
hol. 
3)
yana bir misol: 
Men kelgach, dars boshlandi 
gapining ruscha 
tarjimasi 
Когда я пришел, урок начался 
bo„ladi. S.Barxudarov 
darsligida bu ruscha gap сложноподчиненое предложение с 
придаточным предложением времени (payt ergash gapli qo„shma gap) 
deb tasnif etilgan. Vaholanki, ruscha 
пришел 
tuslangan fe‟l, kesimlik 
shaklida, o„zbekcha 
kelgach 
tuslanmagan fe‟l (ravishdosh), kesimlik 
shaklida emas. (To„g„rirog„i, o„zbek tilida ravishdosh shakli kesim bo„la 
olmaydi. Shuningdek, tilimizda ravish ergash gapli qo„shma gap turi 
uchramaydi.) 
4)
Oltin odam oltin uchun ishlamaydi 
gapida birinchi 
oltin 
sifat, 
ikkinchisi ot turkumiga mansub so„z deb baholanishi to„g„ri emas. 
5)
Uy egasi dasturxonni mehmon oldiga