Abuzalova M

Tarixiy-an‟anaviy tamoyil. 
Bu prinsip bo„yicha so„zlar hozirda 
qanday talaffuz qilinishiga qarab emas, qadimdan an‟anaga aylanib 
qolgan qoidalar asosida yoziladi. Demak, so„zlarning aytilishi uning 
yozilishidan farq qiladi. Biroq bunda morfologik prinsipdagi kabi 
morfemalarning yagona shakllanishiga, grammatik qoidaga rioya 
qilinmaydi. Aksincha, so„zlarning yozma ifodasi ularning tarixan 
o„zlashib singib ketgan shakliga teng keladi. O„zbek tilida bu tamiyildan, 
odatda, badiiy uslubda ko„proq foydalaniladi: Masalan: 
1)
maqsad ravishdoshi qo„shimchasi [-gani] o„rnida uning tarixiy 
ko„rinishlari [-gali], [-g„ali], [-qali], [-kali] qo„llaniladi: 
Ko„rgali 
keldingmi, yor, kuydirgali keldingmi, yor 
(Qo„shiqdan); 
2)
sifatdoshning [-r/-ar] shakli [-ur] tarzida ishlatiladi: 
Shirin 
bo„lsang, yalab ado qilurlar, Acchchiq bo„lsang talab ado qilurlar 
(E.Vohidov); 
3)
[-mi] so„roq yuklamasi [-mu] shaklida qo„llaniladi: 
Sevgini tortib 
bo„larmu, toshu tarozu bilan 
(E.Vohidov); 
Sen bahorni sog„inmadingmu 
(A.Oripov); 
4)
[-gin] buyruq - istak mayli shakli [-gil], [-g„il] tarzida ishlatiladi: 
Bas, yetar, ko„ksimga urmagil xanjar 
(A.Oripov); 
5)
chiqish kelishigi shakli [-dan] ko„pincha, [-din] tarzida beriladi: 
Gavhar balchiqqa tushgani bilan qimmati ushalmas va o„z bahosidan 
qolmas 
(I.Sulton) va h.k. 
Kabutar, muomala, musicha, taqozo, erur 
kabi so„zlar ham tarixiy – 
an‟anaviy tamoyil asosida yozilgan. 

---

257 
G„arbiy yevropa tillarida, jumladan, ingliz, fransuz, nemis tillarida 
ham shu prinsipga amal qilinadi. Chunonchi, ingliz tilidagi 
to live [live] 
(yashamoq), to work [we:k] (ishlamoq), to condemn [ken‟dem] (yomon 
ko„rmoq), debt [det] (qarz), light [alti] (yorug„) 
kabi so„zlar; fransuz 
tilidagi 
Paris (Parij)
, 
homologue 
(insonshunoslik) 
so„zlari; nemis tilidagi 
tisch (stol), deutsch (nemis 
tili ) 
so„zlari tarixiy – an‟anaviy tamoyil asosida yozilgan. Rus tilidagi 
красивого, большого, здания, корова, собака 
so„zlari ham shular 
jumlasidandir.