Abu rayxon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti geologiya va konchilik ishi

Darzlik xillari va ularning majmualari: 
1-qatorli darzliklar; 2-darzliklar tizmasi. DarzJik xillari: 3-radial; 4-konsentrik; 
5-kulissimon; 6-marjondek tizilgan (ikki kulisli qator); 7-yon lomonli darzliklar; 8-

---

36 
palsimon; 9-narvonli; 10-“ot dumi"; ll-“toshbaqa struktura" (A.Ye.Mixaylov 
bo'yicha).
suyuq va gaz holidagi foydali qazilmalar hamda yerosti suvlari to'planadi. 
Darzliklar kelib chiqishi bo'yicha notektonik va tektonik darzliklarga 
bo'linadi. 
Notektonik darzliklar. Notektonik yo‘l bilan hosil bo‘lgan darzliklar 
quyidagi guruhlarga bo'linadi: 1) cho‘kindi hajmining diagenez jarayonida qurishi 
va zichlashishi tufayli o‘zgarishdan hosil bo'lgan birlamchi darzliklar; 2) nurash 
darzliklari; 3) o'pirilish, ko'chish va qulab tushish darzliklari; 4) muz harakati 
natijasida hosil bo'lgan darzliklar; 5) karst darzliklari; 6) kontraksion darzliklar; 7) 
texnogen darzliklar. 
Birlamchi darzliklar tog’ jinslarining diagenezi bosqichida umumiy 
hajmining qisqarishi tufayli hosil bo'ladi. Cho'kindi qatlamlari butun massasi 
bo‘yicha qisqarmasdan turib alohida bloklarga ajraladi va ko‘p hollarda qurish 
ko'pburchaklarini (taqirlar) hosil qiladi. 
Nurash darzliklari tog‘ jinslarining tez qizishi va sovushi natijasida 
rivojlanadi. Ularning sovushida hajmining qisqarishi tufayli uzilish darzliklari, 
qizishda esa sinish darzliklari shakllanadi. 
0’pirilish, ko‘chib va qulab tushish darzliklari tog’ jinslariga yomg‘ir va qor 
suvlarining shimilishi natijasida harakatchanligining oshishi va gravitatsion 
jarayonlar tufayli vujudga keladi. 
Muz harakati hamda ularning bosimi tufayli tog' jinslarida darzliklar hosil 
bo'lishi mumkin. 
Karst darzliklari
g‘orlar va sun’iy qazilgan lahimlar ustidagi tog
1
jinslarining qulab tushishi va cho'kishi natijasida rivojlanadi.