Abu rayxon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti geologiya va konchilik ishi

5.7.Tog’ jinslarining darzliklarini o’rganish 
Tog’ jinslarining darzliklari shaxtadagi kon lahimlari devorlari va 
kovjoylarida o’rganilgan. 
Kon lahimi devorida har 50-80 m intervalda (2*6) o’lchamdagi to’xtamda 
barcha mavjud tog’ jinsidagi darzliklarning geometric parametrlari o’lchangan. 
Amaliyot materiallarida keltirilishicha +780 m gorizontda o’rganilgan 300 dan 
ortiq darzliklarning parametrlari statistik tahlil qilinib chiqilgan va quyidagi 
grafiklar qurilgan: 
1.
Parchalanishdan hosil bo’lgan darzliklarning ikkita sistemasi 
parametrlari bo’yicha kon massividagi asosiy kuchlanish o’qlarining orientatsiyasi 
aniqlangan (a). U o’z geometriyasi bo’yicha xuddi shunday tektonik darzliklar 
bo’yicha qurilgan grafikdan topilgan asosiy kuchlanish o’qlarining orientatsiyasiga 

---

51 
yaqin ekanligini ko’rsatadi. Bundan shunday xulosa paydo bo’ladi tektonik uzilma, 
tektonik darzlik va tog’ jinslari darzliklari genetik bog’likka ega bo’lib, paydo 
bo’lishi, joylashishi, orientatsiyasi bir-biriga o’xshash. 
2.
Tektonik darzliklar va tog’ jinslari darzliklari uzilmalarining tarqalish 
grafigi (b,d) chizmalar ularning o’zgarish qonuniyatlari bir-biriga yaqinligi a’yon 
bo’lmoqda. 
3.
Tog’ jinslari ko’rsatkichlarining taqsimot qonunlari (v,g) grafiklar 
darzliklarning geometrik ko’rsatkichlari normal, lognormal va gamma taqsimotga 
mos kelishligini ko’rsatmoqda. 
Jumladan, darzliklarning yo’nalish burchagi va yotish burchagi normal 
qonuniyatga ega. Bu qonuniyat alohida olingan uchastkadagi darzliklar 
parametrlari uchun ham butun boshli struktura-tektonik blok uchun ham bir xilligi 
aniqlangan. Darzliklar orasidagi masofa ko’rsatkichlarining taqsimotida 
qonunyatlar o’zgaradi. Bu ko’rsatkich alohida uchastkalar uchun lognormal 
qonuniyatga taqsimlangan bo’lsa tektonik blok uchun gamma-taqsimot 
qonuniyatiga javob beradi. 
Zarmitan koni hududidagi tog’ jinslari darzliklarining umumlashtirilishi va 
uning natijalarini konchilik ishlarini boshqarishda qo’llash maqsadida darzliklar 
panjarasi qurilgan. 
Darzliklar panjarasi darzlik orientatsiyasi va zichligini tog’ jinslari qatlami 
joylashish unsurlari bilan bog’lash imkonini beradi. 
Gorizontal va vertikal tekisliklarda darzliklar tizimi parallel chiziqlar 
vositasida tasvirlanadi. 
Tog’ jinsi qatlamlanishi tekisligining yo’nalishi va yotishi bo’ylab tuzilgan 
jadval (5.1-jadval) asosida qurilgan tog’ jinslari darzliklari panjarasi chizmada 
keltirilgan. Bunday geometrik hujjatlar darzliklarning konchilik ishlarini olib 
borish va kon massivi holatiga ta’sirini baholashda katta yordam ko’rsatadi.