Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti regional geologiya, geomorfologiya

Oltoy burmachanlik hududi 
 
Shimoliy-Gʻarbiy qismiga nisbatan uncha baland boʻlmagan Irtish 
daryosi bilan chegaralangan-«Rudniy Oltoy» deb ataladi. Boshqa katta 
qismi «Gorniy Oltoy» nomi bilan maʻlum. Shimoliy-sharqdan togʻli 
Shoriya sharqdan Gʻarbiy Sayanga qoʻshilib kyetadi. 
Talabalar amaliy mashgʻulot darsida togʻli va meʻdanli Oltoy 
strukturalari bilan chegarasini kontur haritaga tushiriladi. 
 
Saliro-Sayan burmachanlik hududi 
 
Janub tomondan Mongoliyaning gersinid hududlari, gʻarbdan 
togʻli Oltoyning kaledonid yotqiziqlari, shimoldan gʻarbiy-Sibir 
epigersin plitasi, sharqdan Sibir platformasi bilan chegaralanadi.
Amaliy mashgʻulotlarda Shu chegaralar kontur haritaga tushiriladi. 
Bu yerda Baykalid, kaledonid, gyersin burmachanlik hududlari 
ajratiladi, mutanosib ravishda asosiy struktura elementlari ajratiladi. 
Baykal burmachanlik hududida: Sharqiy Sayan burmachanlik zonasi, 
Hamar - Daban koʻtarilishi, Tuvin-Mongol massivi, hududda kaledon 
poydevori koʻtarilgan joylarda Kuznesk Olatogʻi, Togʻli Shoriya, 
gʻarbiy Sayan burmachanlik zonasi ajratiladi. Kaledon choʻkishlari-
Minisinsk, Tuva Gyersin tepaliklari: Salair antiklinoriysi, Tom-Kolivan 
burmachanlik zonasi, gyersin choʻkishlari-Kuznesk, Uymen-lebedinskiy 
kuzatiladi. 
 
Taymir-Shimoliy yer burmachanlik hududi 
 
Osiyo qitʻasining eng shimolida Taymir yarim orolida uncha baland 
boʻlmagan togʻ tizmalari joylashgan, u Shimoliy Sibir past-tekisligini 
Oʻrta Sibir past togʻlaridan ajratib turadi. Taymirdan shimolroqda Vilkis 
bugʻozidan Yuqorirokda Shimoliy Yer oroli joylashgan. Bu burmachanlik 
hududida uchta tektonik zona ajratilgan: Shimoliy, markaziy va janubiy. 

---

87 
Shimoliy zona 
 
Ushbu zona, ikkita kompleksli tokembriy yotqiziqlaridan tashkil 
topgan. Quyi kompleks-gneys, slaneslar, amfibolitlar asosan choʻkindi va 
asosli magmatik togʻ jinslari hisobiga hosil boʻlgan. Yuqori kompleks 
quyi kompleks ustiga nomutanosib yotadi va nisbatan kuchsiz 
metamorfiklashgan slaneslardan tashkil topgan. Umumiy qalinligi 10-11 
km.gacha. 
Rifey yotqiziqlari koʻrinishsiz nomutanosiblik bilan yuqori 
(Oʻrta proterozoy) kompleksi ustiga yotadi, fillitlar, kvarsitlar, 
metaqumtoshlar, marmarlardan, asosli va nordon effuzivlardan, 
Shular qatori, spilit va tuflardan tashkil topgan. Rifeyning qalinligi bir 
necha km. Uning ustiga yaqqol nomutanosiblik bilan uncha qalin 
boʻlmagan quyi kembriy jinslari yotadi.