15
kiritiladi. Bu fikrlar keyinchalik neft quduqlari ishini gidrodinamik
tahlil qilish imkonini yaratgandir.
1937 yidtsa M.A.Jdanov mamlakatimizdagi gaz zahiralarini
hisobladi, bunda u faqat "hajm usuli"nigina emas, "bosimning
pasayish usuli"ni ham qg’lladi.
1929 yildan boshlab mamlakatimizda neft quduqlarini
g’rganish ishlarida geofizik usullar ham jalb qilinishi boshlanadi.
Bunda tog’ jinslarining zohiriy qarshiligi tadqiq qilina boshlanadi.
SHundan sg’ng geofizik tadqiqotlar tezlikda rivojlana boshlaydi. 1935
yildan Grozniydagi ilmiy-tekshirish instituti xodimlari tomonidan suv
bosimining qatlam nazariyasi ishlab chiqildi. Bu nazariya quduqlar
ta’sir doirasining cheklanganligi tg’g’risidagi mavjud fikrlarni tanqid
qiladi.
1936-39
yillarda
prof.V.N.Щelkachev
tomonidan
quduqlarning bir-biriga ta’siri nazariyasi ishlab chiqiladi.
30-yillarda V.P.YAkovlev quduqlarni tadqiq qilish usuliga
qator qimmatli takliflar kiritadi va birinchi marta qatlam sharoitida
suyuqlikning siqilishini hisobga olishni taklif etadi.
30-yillarning
g’rtalarida V.M.Barishev va A.N.Snarskiy
(Ozarbayjon
ilmiy-tekshirish
instituti),
A.A.Boltshiev
va
T.L.Mixaylovlar (Grozniy ilmiy tekshirish instituti) gazli va gazsiz
suyuqliklarning filtrlanish xususiyatlarini g’rganadigan "tajriba
qatlamini
yasaydilar. Bunda mahsuldorlik koeffitsienti
ham
g’rganiladi.
SHu
yillarda
gidrodinamika
bg’yicha
mutaxassislar
A.M.Pirverdyan, G.B.Pixachev, B.B.Lapuk va boshqalar g’z
faoliyatlarini boshladilar.
Gidrodinamik
nazariyaning
rivojlanishi,
neft
chiqarish
sanoatining yangi texnika bilan jihozlanishi, quduqlarni va qatlamlarni
tadqiq qilish ishlarining takomillashishi neft koni geologi zimmasiga
anchagana ma’suliyat yuklaydi. Quduqlarni burg’ulash, ularni
g’zlashtirish va ishlatish, qatlamlarni oqilona qazib chiqarish hamda
zahiralarni hisoblash, geofizik tadqiqotlarni talqin qilishda, neft
chiqarishni rejalashtirishda geologning bevosita ishtirok etishi taqozo
etiladi.
1933 yilda M.V.Nikitin tahriri ostida "Neft koni geologiyasi"
darsligi chiqadi. Unda neft koni geologiyasiga doir vazifalar
17
M.M.Glagovskiy, M.F.Mirchink, N.M.Nikolaevskiy, I.A.CHarniy)
nomli monografiya sohamizda katta voqea bg’ldi va mualliflar davlat
mukofotiga sazovor bg’ldilar.
G’sha yili "Tabiiy gazlar konlarini qazib chiqarishnnng
nazariy asoslari" (muallif B.B.Lapuk) monografiyasi ham chop etildi.
Bu mashhur monografiyalarda neft va gaz konlarining ilmiy asosda
qazib chiqarish uchun quyidagi masalalar hal qilinishi lozimligi
kg’rsatilgan:
1.
- konlarning geologik xususiyatlarini inobatga olish;
2.
- geologik xususiyatlarni inobatga olgan holda gidrodinamik
hisoblar natijasida quduqlarni oqilona joylashtirish ularning
debiti, qatlam va quduq tubi bosimlarini hisoblash;
3.
- texnik-iqtisodiy hisoblar natijasida har xil variantlarni
aniqlash va natijada oqilonasini topish.
Ikkinchi jahon urushi yillari barcha neftchilarning kuch va
g’ayratlari bosqinchilar ustidan g’alabaga qaratilgan edi. G’sha
vaqtlarda Volga - O’rol oralig’idagi hududda katta neft zahiralari
borligi ma’lum bg’lib, ularni qazib chiqarish masalalari juda katta
ahamiyat kasb etadi. (G’sha davrda nomi kg’rsatilgan region "Ikkinchi
Boku" nomi bilan ham atalgan edi).
1942 yilda neft vagaz zahiralarini yangi strukturasi qabul
qilinadi, bunda asosan konlarning razvedka qilinganlik darajasiga
qarab zahiralar hisobga olinadi. G’sha vaqtda
zahiralarni chamalash
uchun qg’llanma ham ta’sis etilgan.
1946
yilda
M.F.Mirchink
"Neft
koni
geologiyasi"
monografiyasini chop ettirdi. Bunda birinchi neft koni geologiyasi
darsligi chiqqandan buyon neftni qazib chiqarish ishlarida vatanimiz
neftchilarining qg’lga kiritgan yangiliklari va chet ellik (asosan
AQSH) mutaxassislarning yutuqlari g’z aksini topgandir.
G’tgan davr orasida neft xg’jaligida qilingan ishlar neft
konlarini ishlatishda faqat qatlam quvvatidan foydalanishdan iborat
bg’lganligini qayd etish joizdir.
Neft koni geologiyasining rivojiga shu davrda akad.
I.M.Gubkin katta hissa qg’shdi, uning asarlari hanuzgacha g’z
ahamiyatini yg’qotgani yg’q. Neft konlarini qazish ishlarini kuzatish,
nazorat qilish, boshqarish ishlariga M.V.Abramovich, M.A.Jdanov,
M.I.Maksimovich,
V.S.Melik-Pashaev,
A.N.Musta-fin,
18
S.T.Ovnatonov, A.A.Trofimuk va boshqalarning qg’shgan hissalari
benihoyadir.
Do'stlaringiz bilan baham: