Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti a. V. Mavlonov

      Haydovchi  quduqlar  ishlash  rejimini  belgilash. 
Qatlamga  suv 
haydash  usuli  bilan  neft  chiqarish  jarayonida  haydovchi  quduqlar 
faoliyatini  tartibga  solish  katta  ahamiyat  kasb  etadi.  Ma’lumki, 
haydovchi  quduqlar  ishini  qoidali  qilish  va  uning  miqdorini  belgilash 
g’sha  jarayoning  beradigan  natijasining  garovidir.  Kollektorlik 
xususiyatlari notekis holatlarda qatlamga haydaladigan suvning undan 
olinayotgan  suyuqlik  miqdori  bilan  belgilanadi.  Xuddi  shu  sababdan 
haydovchi  quduqlarga  haydaladigai  suv,  undagi  bosim  va  shu  kabilar 
uch oyda bir marta qayta kg’rib chiqiladi, ular xujjatlashtiri-ladi. YAna 
shuni  ta’kidlash  lozimki,  qatlamga  haydaladigan  suv  miqdori  undan 
olinadigan  suyuqlik  mqdoriga  hamohang  bg’lishi  lozim.  SHuning 
uchun  ham  ba’zan  qatlamga  suv  haydash  jarayonida  hosil  bg’lgan 
qatlam  bosimi  uning  dastlabki  kg’rsatkichidan  10  -20%  ortiq  bg’lishi 
mumkin.  Undan  tashqari  olinayotgan  suyuqlikni  g’rni  bosilmayotgan 
bg’lsa, qatlamga haydalishi lozim bg’lgan miqdorni yana 30 -50% ga 
ortirish  mumkin.  Albatta  bunda  quduqlarning  va  ulardagi  asbob-
uskunalarning imkoniyati hisobga olinadi. 
      Agar  qatlamning  g’lchami  katta  va  undagi  jinslarning  notekisligi 
anchagina  bg’lsa,  haydovchi  quduqlarning  vazifasi  har  bir  maydon 
uchun  ularning  guruhi  bg’yicha  belgilanadi  va  shundan  sg’ng  har  bir 
quduqning  imkoniyatlari  hisobga  olinadi.  Maydonlarning  ajratilishi 
esa  g’sha  erda  joylashgan  haydovchi  va  oluvchi  quduqlarning  g’zaro 
munosabatiga  hamda  qatlamning  tuzilishini  aniq  g’rganish  asosida 
qg’lga kiritilgan            xulosalarga asoslanadi. Bg’laklarga bg’lishda 
albatta  haydovchi  quduqlarning  oqilona  joylashishi  va  ularning  ta’sir 
doirasiga  e’tibor  qilish  lozim  bg’ladi.  Haydaladigan  suyuqlik 
miqdorini  tartibga  solish  va  boshqarish  ham  har  bir  maydonning 
holatini  qg’shni  maydonlar  bilan  hamkorlikda  olib  boradi.  Lekin  bir 

---

 
235 
maydon hisobiga ikkinchi maydondan  suyuqlik olish va suv haydash 
ishlari albatta me’yoridan ortmasligi lozim. 
Kg’p  qatlamli  ob’ektlarda  haydaladigan  suv  miqdori  hamma 
qatlamlar  hajmini  inobatga  olgan  holda  olib  boriladi.  Bu  ishlarni 
malakali  amalga  oshirishda  qatlamga  kirib  kelayotgan  suv  miqdorini 
g’lchovchi  asboblar  (rasxodometr)  bilan  bajariladi.  Agar  olinayotgan 
miqdor  suyuqlik  haydalayotgan  suvdan,  ortiq  bg’lsa,  haydovchi 
quduqlarning qabul qiluvchanlik xossalarini oshirish chorasi kg’riladi. 
Bunda  haydovchi  quduqlar  tubidagi  g’tkazuvchanlikni  yaxshilashga 
harakat  qilinadi.  Lozim  bg’lganda  qg’shimcha  haydovchi  quduqlar 
qazish tavsiya etilishi mumkin.