Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro tibbiyot instituti Ichki kasalliklar propedevtikasi kafеdrasi

O’ng tomon Chap tomon 
To‘sh suyagi oldi chizig‘I – V qovurg‘a oralig‘i 
O‘rta o‘mrov suyagi chizig‘I – VI qovurg‘a 
Old qo‘ltiq osti chizig‘I – VII qovurg‘a VII qovurg‘a
O‘rta qo‘ltiq osti chizig‘I – VIII qovurg‘a VIII qovurg‘a
Orqa qo‘ltiq osti chizig‘I – IX qovurg‘a IX qovurg‘a
Kurak chizig‘I – X qovurg‘a X qovurg‘a 
Umurtqa oldi chizig‘I – XI ko‘krak umurtqasi XI ko‘krak 
umurtqasi 
o‘simtasi to‘g‘risida o‘simtasi 
to‘g‘risida 
To‘sh suyai old chizig‘Iga yurak, qo‘ltiq osti old chizig‘iga me‘da yaqin bo‘lganligi sababli ba‘zi 
bir mualliflar (V. Vasilenko) shu chiziqlar bo‘yicha chap o‘pkaning pastki chegarasini 
aniqlamaydilar. O‘pka pastki chegarasinining joylashishi odamning gavda tuzilishi hamda boshqa 
sabablarga ko‘ra turlicha o‘zgarishi mumkin. 
Asteniklarda o‘pkaning pastki chegarasi normosteniklarga nisbatan bir qovurg‘a pastroq bo‘ladi, 
gipersteniklarda aksincha, bir qovurg‘a yuqori bo‘ladi. Homiladior ayollarda o‘pkaning chegarasi 
yuqoriga siljiydi. Patologik hollatlarda o‘pkaning pastki chegarasi yuqoriga yoki pastga siljishi, u 2 
taraflama yoki bir taraflama bo‘lishi mumkin.
O‘pka pastki chegarasinining pastga siljishi quyidagi holatlarda kuzatiladi: 
1.
O‘pka hajmi kattalashganda (o‘pka emfizemasi, bronxial astma hurujida).
2.
Qorin devoir bo‘shashganda, ichki a‘zolar pastga siljiganda (vitseroptoz) va ko‘krak – qorin 
muskul to‘siq pardasi pastga siljiganda. 
Pastki chegaraning bir tomonlama siljishi o‘pkaning vicar emfizemasi rivojlanganda, o‘pka nafas 
olishda qatnashishdan orqada qolganda (ekssudativ plevrit, pnevmotoraks, gidrotaks va boshqalar) 
kuzatiladi. 

---

189 
O‘pka pastki chegarasining ikki tomonlama yuqoriga siljishi qorin bo‘shlig‘ining bosimi ortib 
ketib, ko‘krak – qorin muskul parda to‘sig‘I yuqori turganda kuzatiladi (keskin semirish, qorin dam 
bo‘lishi, astsit, katta shish va hokazo). O‘pka pastki chegarasining bir tomonlama yuqori joylashishi 
o‘pkaning burishish (fibroz) jarayonida yoki plevra (yopishqoq plevrit) hamda plevra bo‘shlig‘ida 
suyuqlik yig‘ilganda (kasal tomonda) kuzatiladi.