Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot



Download 3,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/189
Sana29.01.2022
Hajmi3,26 Mb.
#417203
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   189
Bog'liq
tibbiyot kasbiga kirish organizmdagi fiziologik jarayonlarni organish

Yuza qoidasi.
Asosiy almashinuv intensivligi 1kg gavda vazniga xisoblab chikarilsa, issiq Qonlik 
hayvonlarning xar xil turlarida, shuningdek vazni va buyi xar xil bulgan odamlarda turlicha 
ekanligini paykash mumkin. Asosiy almashinuv intensivligi gavdaning 1m2 yuzasiga aylantirib xisob 
kilinsa, turli hayvonlar va kishilarda olingan miqdorlar asosiy almashinuv intensivligini 1 kg vaznga 
aylantirib xisoblashdagidan keskin fark kilmaydi.Modda almashinuv intensivligi bilan gavda 
yuzasining miqdori orasida Qonuniy boglanish borligidan guvoxlik beruvchi faktlarga asoslanib, M. 
Rubner va boshqalar “gavda yuzasi Qonuni”ni ta`riflab berishgan. Bu Qonunga binoan, issiq Qonli 
hayvonlarda energiya sarfi gavda yuzasining miqdoriga proportsional bo`ladi. 
Odamda xar kuni 1 m2 gavda yuzasi uchun xosil buluvchi issiqlik 850-1250 kkal bo’iib, erkaklar 
uchun o’rtachasi 948 kkal. Gavda yuzasi R kuyidagi formulaga muvofik topiladi: 
R = K X vazn 2/3 
Bu formula gavda yuzasini bevosita ulchash natijalarini analiz qilish asosida chikarilgan. K 
Qonstanta odamda 12,3 ga teng. Dyubua ancha anik formula taklif etgan: 
R = W 0,425 X N0,725 X 71,84 


33 
bu erda W – gavda vazni (kg xisobida), N – buy (sm xisobida). Xisoblash natijasi kvadrat 
santimetrlarda ifodalandi. 
«YuzaQonuni»
mutlaq to`g`ri Qonun emas. Bu Qonun organizmda ajralib chiqadigan energiyani 
taxminan xisoblash uchun bir kadar amaliy axamiyatga ega bulgan koida. Gavda yuzasi bir xil 
bulgan ikki individda modda almashinuv intensivligining ancha farkqilishi «yuzaQonuni» ning 
axamiyati mutlak bir narsa emasligidan guvoxlik beradi. Oksidlanishjarayonlarining darajasi gavda 
yuzasidan issiqlikchiqishidan kura xujayralarning issiqlik ishlab chikarishiga ko`proqbog’liq. 
Xujayralarning issiqlik ishlab chikarishi hayvonlar turining biologik xususiyatlariga va butun 
organizm xolatiga, organizm xolati esa nerv sistemasining faoliyatiga va endokrin apparatining 
xolatiga bog’liq. 
Jismoniy mexnat vaqtida energiya almashinuvi. Muskullar ishlaganda energiya sarfi bir muncha 
oshadi. SHu sababli sutkaning bir qismini jismoniy mexnat va xarakatda o’tkazadigan soglom 
odamning bir sutkadagi energiya sarfi asosiy almashinuvdan ancha ortik bo`ladi. Bu energiya 
sarfining ortishi ishkushimchasinitashqil etadi, muskullar kancha zur berib ishlasa, ishkushimchasi 
shuncha katta bo`ladi. Muskullar ishlaganda issiqlik energiyasini va mexanik energiya yuzaga 
chiqadi. Mexanik energiyaning ish bajarish uchun ketgan barcha energiyaga nisbati foydali 
ishkoeffitsienti deb ataladi va protsent bilan ifodalanadi. Odam ishlaganda foydali ishkoeffitsienti 
16% dan 25% gacha bo’iib, o’rta xisobda 20% ga teng, birok ayrim xollarda esa bundan xam 
ortikbo’lishi mumkin. Foydali ishkoeffitsienti bir kancha sharoitlarga karab uzgaradi. Masalan, 
mashkkilmagan odamlarda bu koeffitsient mashkkiluvchilardagiga nisbatan ancha kam bo’iib, 
mashkkilgan sayin ortib boradi. 
Organizm muskullari bilan kancha zur berib ishlasa, energiya sarfi shunchalik ortik bo`ladi. Bu 
kuyidagi dalillardan kurinib turibdi: asosiy almashinuv sharoitida energiya sarfi gavdaning 1 kg 
vazniga 1 soatda 1 kkalbo’lsa, odam tinch utirganda energiya sarfi 1 kg vaznga o’rta xisob bilan 1,4 
kkal bo`ladi: ish bajarmay tik turilganda 1,5 kkal, engil ish bajarilayotganda (idora xizmatchilari, 
tikuvchilar, nozik ish bajaruvchi mexanikalar, o’qituvchilar) – 1,8 – 2,5 kkal; yurish bilan boglangan 
ozgina muskul ishida (vrachlar, laborantlar, xat tashuvchilar, mukovachilar) – 2,8 – 3,2 kkal: o’rtacha 
ogirlikdagi muskul ishi bilan bog’liq bulgan mexnatda (metalchilar, buyokchilar, duradgorlar) – 3,2 – 
4 kkal; ogir jismoniy mexnatda (binokor ishchilar, utni uchiruvchilar, er xaydovchilar, temirchilar va 
boshqalar) – 5 – 7,5 kkal energiya sarflanadi. energiya sarfiga karab turli kasb egalarini bir necha 
gruppaga bo’lish mumkin. Bu gruppalarning sutkadagi energiya sarfi kuyidagicha.
Faoliyat turi 
Energetik sarfini darajasi 
kkal/sutkada 
1.Asosiy almashinuvni aniklash 
sharoitlarida. 
E. 1700 
A. 1500 
2.Jismoniy zo`riqish talab qilin- 
maydigan ishni bajarish 
E. 2300 
A. 2000 
3.Jismoniy zo`riqish: 
engil ogirlik 
o’rtacha og’irlik
og’ir 
juda og’ir 
E. 2800 
A. 2500 
E. 3300 
A. 3000 
E. 3800 
A. 3700 
E. 4800 

Download 3,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   189




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish