Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti “Umumiy xirurgiya va travmatologiya” kafedrasi

 
O’tkir xoletsistit
O’t pufagining o’tkir yallig’lanishi kalkulyoz xoletsistitning eng ko’p 
uchraydigan asoratlaridan biridir. O’t pufagi devorida o’tkir yallig’lanish 
jarayoni paydo bo’lishining asosiy sabablari: pufak bo’shlig’ida mikroflora 
bo’lishi va o’t suyuqligi oqib ketishining buzilishi hisoblanadi. O’tkir 
xoletsistitning klinik turlari: kataral, flegmonoz va gangrenoz (o’t pufagi 
teshilgan va teshilmagan). 
Tana harorati subfebril raqamlargacha ko’tariladi. Minutiga 100 

---

martagacha taxikardiya, qorin nafas olish aktida qatnashadi, qorin devori o’ng 
yarmining nafas olish aktida bir oz orqada qolishi qayd qilinadi, qorinni 
paypaslab ko’rilganda o’ng qovurg’alar ostida, ayniqsa o’t pufagi proektsiyasi 
sohasida keskin og’riq paydo bo’ladi, qorin devori mushaklari taranglashgan 
yoki bu unchalik yuzaga chiqmagan, Ortner-Grekov, Myussi-Georgievskiy 
simptomlari musbat. Ba’zan kattalashgan, o’rta darajada og’rib turadigan o’t 
pufagini paypaslab ko’rsa bo’ladi. Tahlillarda leykotsitoz o’rtacha: 10000-
12000. 
Flegmonoz xoletsistitning klinik simptomatikasi birmuncha ifodalangan 
bo’ladi. Og’riq kasallikning kataral formasiga qaraganda kuchliroq. Og’riq 
nafas olishda, yo’talishda, gavda vaziyatini o’zgartirishda kuchayadi. 
Ko’pincha ko’ngil ayniydi, bemor ko’p marta qayt qiladi, umumiy ahvoli 
yomonlashadi, tana harorati subfebrilgacha etadi, taxikardiya minutiga 100-
120 gacha oshadi. Ichaklar parezi hisobiga qorin birmuncha kepchigan, ichak 
shovqinlari sustlashgan. Paypaslab ko’rilganda qorinning o’ng qovurg’alar 
ostida keskin og’riq paydo bo’ladi, infiltrat yoki kattalashgan va og’riydigan 
o’t pufagini aniqlash mumkin. O’ng yuqori kvadratida Shyotkin-Blyumberg 
simptomi musbat. Ortner-Grekov, Myussi-Georgievskiy simptomlari musbat. 
Tahlillarda leykotsitoz 20000-22000 gacha, leykotsitar formulasi chapga 
surilgan. 
Morfologik tekshirganda pufak o’lcharni kattalashgan, uning devori 
qalinlashgan, to’q, qizil-ko’kimtir rangda, uni qoplab turgan qorin pardasi 
fibrin bilan qoplangan, bo’shlig’ida yiringli eksudat bo’ladi. 
Gangrenoz xoletsistit klinik jihatdan jadal kechadi, odatda flegmonoz 
bosqichdagi yallig’lanishning davomi hisoblanadi, bunda organizmning 
himoya kuchlari virulent mikrob florasi bilan kurasha olmaydi. Intoksikatsiya 
simptomlari bilan mahalliy yoki tarqalgan yiringli peritonit birinchi o’rinni 
egallaydi. Yalig’lanishning gangrenali formasi to’qimalarning regenerativ 
xususiyatlari pasayib ketgan, organizmning reaktivligi pasaygan yoshi katta 
va keksa yoshdagi odamlarda ko’proq kuzatiladi. Pufak yorilganda tarqalgan 
peritonit simptomlari tez rivojlanadi. Bemorlarning ahvoli og’ir bo’ladi, ular 
bo’shashgan, kam harakat, tili quruq, qorni ichak parezi hisobiga kepchigan, 
uning o’ng bo’limlari nafas aktida qatnashmaydi, ichak peristaltikasi keskin 
pasayib ketgan, qorin old devori ushlab ko’rilganda taranglashadi, qorin 
pardasining qo’zg’alish simptomlari bor. Laboratoriya taxlillarida: yuqori 
leykotsitoz, leykotsitar formulaning chapga keskin siljigani, EChT oshishi, 
qon elektrolit tarkibi va kislota-ishkor xolatining buzilishi, proteinuriya, 
tsilindruriya aniqlanadi. 
Agar o’tdagi mikrob florasining virulentligi kam bo’lsa va o’t pufagi 

---

bo’yni yoki pufak yo’li okklyuziyasi saqlanib qolgan bo’lsa, o’t pufagi 
istisqosi o’tkir xoletsistit xuruji tugagandan keyin rivojlanadi. 
O’t pufagida o’t tarkibiy qismlarining so’rilishi sodir bo’ladi, 
bakteriyalar xalok bo’ladi, o’t pufagi ichidagi suyuqlik rangsiz, shilimshik 
bo’lib qoladi. 
Bemorlarni fizikal tekshirganda o’t pufagining kattalashgan, cho’zilib 
ketgan, og’rimaydigan tubini paypaslab ko’rish mumkin. O’t pufagi 
empiemasi rivojlanishi mumkin.