Abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti “Umumiy xirurgiya va travmatologiya” kafedrasi

2.11
 
Kishilarning sutkalik energiya sarflashi 
Moddalar almashinuvida oqsillar, yog’lar va uglevodlarning kislorod bilan 
oksidlanib parchalanishi natijasida energiya hosil bo’ladi. Bu energiya 
organizmda barcha fiziologik jarayonlarning to’xtovsiz davom etishi uchun 
sarflanadi. Odam organizmida sutka davomida sarflanadigan energiya uch 
qismdan iborat: 
1.
Asosiy moddalar almashinuvini ta’minlash uchun sarflanadigan 
energiya. Bu energiya nafas olishi, yuragi, buyraklari, jigari va boshqa 
a’zolarning ishlashini ta’minlash uchun sarflanadi. Bu energiya miqdori 
odamning 1 kg. tana og’irligiga 1 soatda 1 kkal. ga teng. 
Tana og’irligi 70 kg. bo’lgan odam uchun bir sutkada moddalar almashinuvini 
ta’minlashga sarflanadigan energiya miqdori 1680 kkal. ga teng. (70 kg x 24 

---

soat= 1680 kkal). 
2.
Ovqatning hazm qilishga sarflanadigan energiya. Iste’mol qilingan 
ovqatni hazm qilish uchun me’da, ichaklar, jigar, me’da osti bezi kabi 
a’zolarning ishi kuchayadi va ular energiya sarflaydi. Bu energiyaning 
miqdori ovqat tarkibiga bog’liq. Aralash ovqatni hazm qilishga sarflangan 
energiya asosiy moddalar almashinuviga safrlangan energiyaning 10 foizini 
tashkil etadi. Demak, bu energiya miqdori katta odamda bir sutkada 168 kkal. 
ga teng. 
3.
Odam sutkada bajaradigan ishiga sarflanadigan energiya. Bu 
energiyaning miqdori har bir odamning kasbiga, ko’p yoki oz harakatlanishga 
bog’liq. Aqliy mehnat bilan shug’ullanuvchilar kam energiya sarflaydi. 
Jismoniy mehnat bilan shug’ullanuvchilar ko’p energiya sarflaydi. Masalan: 
odam o’rtacha tezlikda yurgan vaqtda uning organizmi sarflaydigan energiya 
miqdori asosiy moddalar almashinuvi uchun sarflanadigan energiya 
miqdoriga nisbatan ikki marta ko’payadi (1680x2=3360 kkal). Odam o’rtacha 
tezlikda chopgan vaqtda esa energiya sarfi 4 marta ko’payadi. (1680x4=6720 
kkal). 
Umuman bajariladigan ishning turiga ko’ra bir sutkada sarflanadigan 
energiya miqdori har xil bo’ladi. Bajaradigan ishining turiga va sarflanadigan 
energiya miqdoriga ko’ra, kishilar beshta guruhga bo’linadi. 
I guruhga
aqliy mehnat bilan shug’ullanuvchilar kiradi ya’ni korxona, 
tashkilotlarning rahbarlari, tibbiyot xodimlari, pedagoglar, tarbiyachilar, ilmiy 
xodimlar va hokazo. Ular bir sutkada 2800-3200 kkal energiya sarflaydilar. 
II guruhga
mexanizatsiyalashganjismoniy mehnat bilan shug’ullanuvchilar 
ya’ni injener-texnik xodimlar, maishiy xizmat xodimlari, aloqa va telegraf 
ishchilari, tikuvchilar va hokazolar iradi. Ular bir sutkada