Абу али ибн сино номидаги бухоро давлат тиббиёт институти №2 акушерлик ва гинекология кафедраси

Базал ҳарорат услуби
– овуляциядан сѝнг прогестерон ишлаб чиқарилиши хисобига; 
ҳароратни кѝтарилишига асосланган. Овуляциядан сѝнг базал ҳарорат 0,2-0,4 градусга ортади 
ва шу даражада цикл охиригача туради. Ҳароратни ҳар куни орал (5 дақиқа) ректал(3 дақиқа) 
ва вагинал (3 дақиқа) йѝл билан эрталаб, ѝриндан турмасдан ѐки кунни хоҳлаган вақтида 3-5 
соатли дамдан сѝнг ѝлчанади. Ҳарорат жадвалда 1та чизиқ билан бирлаштирилган нуқталар 
кѝринишида белгиналанади. Нофертил фазани бошланишини аниқлаш учун мижозга қуйидаги 
маслаҳатлар берилади: 

Ҳайз цикли 1чи 4 кунлигида базал ҳароратга аҳамият бермаслик 

Нофертил фаза 6 кундан кейин 3 кун қатор ҳарорат кѝтарилганда бошланади. Бошқача 
қилиб айтгандан « 6дан кейинги уч» қоидаси. 

Тана базал ҳарорати охирги 3 кун кѝтарилгандан то кейинги ҳайз бошлангунгача қадар 
жинсий алоқа қилиш мумкин. 
Цервикал шиллиқ текшириш услуби
(Биллинг услуби) – цервикал шиллиқ консистенцияси 
таркибидаги эстрогенлар ҳисобига ѝзгаришига асосланган услубдир. Ҳайз цикли давомида аѐл 
қин даҳлизи соҳасида турли хил ѝзгаришлар, цервикал шиллиқ консистенциясининг 
ѝзгаришини кузатади. 

Ҳайздан сѝнг дастлабки кунлар қуруқ кунлар бошланади. Қуюуқ цервикал шиллиқ бачадон 
бѝйни каналида тѝсиқ ҳосил қилади. Бу вақтда шиллиқ қѝзғалмайди. 

Қонда эстроген миқдори кучайган сари қинда қуюуқ, ѐпишқоқ, хира, ноэластик шиллиқ 
пайдо бѝла бошлайди, аѐл қин даҳлизи соҳасида намлик ва ѐпишқоқлик сеза бошлайди. 

Овуляция яқинлашган сари шиллиқ кѝп ушланганда сирғанувчан, тиниқ ва эластик 
(пишмаган тухум оқига ѝхшаб) бѝлиб қолади. 

Овуляциядан кейинги фазада қин қуруқлиги кузатилади. 
Бу услуб билан жинсий ушланишга аҳд қилган, лекин узок вақт жинсий алоқадан бош 
тортгиси келмаганлар фойдаланади. 
Алоҳида аҳамият берилувчи ҳолатлар: 
Қинда ва бачадон бѝйни яллиғланиши бѝлса 
Лактация вақтида шиллиқ хусусияти ѝзгариши мумкин. 
Мижозга тавсиялар: 
Шиллиқ хусусиятини (ранги, миқдори, тиниқлиги, эластиклиги) ҳожатга боришдан 
аввал камида 2 марта (эрталаб, кечқурун ) аниқлаш зарур. 
Шиллиқни 2 бармоқ ѝртасида ѐки 2 ҳожат қоғози бѝлаклари орасида кѝриш зарур. Ҳар 
куни кечқурун жадвалда щиллиқ хусусият ѝзгариши ва қин сезгиси белгиланади. 
Бунда қуруқ кун - ҚК, шиллиқ - Ш, шиллиқ энг чузилувчан ва сирғалувчан бѝлганда - Х. 
Жинсий алоқа рухсат этилади: 

Ҳайздан сѝнг дастлабки кунларда то қинда шиллиқ пайдо бѝлган биринчи кунга

Энг қуруқ шиллиқ пайдо бѝлганда 4 кун кечкурундан то кейинги ҳайз бошлангунга 
қадар. 

Симптотермал давр ишлатиш учун мижозга тавсиялар: 

Жинсий алоқа учун вақт танлаш учун

---

237 

Календар услуби ѐки цервикал шиллиқ услуби ѐрдамида фертил фаза бошланишини 
аниқлаш лозим 

Шу услублар ѐрдамида фертил фаза охирини аниқлаш.