Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti



Download 0,6 Mb.
bet91/248
Sana21.04.2022
Hajmi0,6 Mb.
#568698
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   248
Bog'liq
Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare

-shı/-shi qosımtası kóbinese atawısh hám eliklewishlerden feyil jasaydı: awnaqshı, shımshı, tıpırshı, bırshı t.b.

  • -ırqa/-irke, -ırqan/-irken qosımtası atawısh sózlerden feyil jasawshı ónimsiz qosımta. Mısalı: ashırqa, jatırqa, esirke, nazırqan, shimirken, titirken, tańırqan t.b.

  • -ılda/-ilde qosımtaları eliklewish sózlerden feyil jasaydı: jarqılda, jaltılda, jıltılda, qaltılda, selkilde, dirkilde t.b.

    Feyilden feyil jasawshı qosımtalar
    Túbir yamasa dórendi feyillerge feyildiń sóz jasawshı qosımtası jalǵanıp, ekinshi bir buyrıq meyil yamasa feyil dárejeleri jasaladı. Tómendegi qosımtalar arqalı feyilden ekinshi bir feyil jasaladı:

    1. -la/-le, -ta/-te qosımtaları túbir feyillerge jalǵanıp, buyrıq meyil jasaladı: búkle, úrle, sabala, qamala, qarawla, qısta, qımta t.b.

    2. -a/-e, -ı/-i qosımtaları arqalı: bura, óte, dúze, qura, jonı, mıjı, keri, sorı, tinti, sılı t.b.

    3. -na/-ne, -ra/-re qosımtaları túbir feyillerge jalǵanadı: kerne, awna, jayna, túyne, jayra, túyre t.b.

    4. -sı/-si qosımtası -ǵan/-gen formalı kelbetlik feyillerge jalǵanıp, buyrıq mánili dórendi feyil jasaydı: bilgensi, bilmegensi, aytpaǵansı, sezbegensi, kórmegensi t.b.

    5. -mala/-mele, -bala/-bele, -pala/-pele qosımtaları túbir hám dórendi feyillerge jalǵanıp is-háreketi dawamlı buyrıq meyil jasaydı: bastırmala, úymele, julmala, qazbala, órmele, baspala t.b.

    6. -shı/-shi qosımtası jeke siyrek feyillerge ǵana jalǵanadı: shapshı, qaqshı, qırshı t.b.

    7. -ay/-ey qosımtası: qatay, túksirey t.b.

    8. -ǵı/-gi, -qı/-ki qosımtaları da feyilden feyil jasawda siyrek ushırasadı: tolqı, julqı, zıtqı, zıńǵı.

    9. -ǵa/-ge, -qa/-ke qosımtaları da qozǵa, esirke sıyaqlı bir-eki sózden feyil jasaydı.

    Feyil jasawshı qosımtalardıń imlası

    1. Feyil jasawshı qosımtalar túbir sózdiń sońǵı buwınınıń juwan-jińishkeligine qaray juwan hám jińishke túrinde jazıladı. Mısalı: adımla, qarısla, birle, isle, azay, kóbey t.b.

    2. Eger feyil jasawshı -a qosımtası oyın, jıyın, qıyın sıyaqlı sózlerge jalǵansa, sol sózlerdegi ekinshi buwındaǵı ı háribi túsip qalıp jazıladı. Salıstırıń: oyın-oyna, jıyın-jıyna, qıyın-qıyna

    3. Dawıslı sesten baslanǵan -ar/-er, -ir, -ey qosımtaları aq, kók, shók, kóp sıyaqlı sózlerge jalǵanǵanda túbirindegi q, k, p sesleri ǵ, g, b seslerine ózgeredi hám sol ózgergen túrinde jazıladı: aq-aǵar, kók-kóger, shók-shóger, kóp-kóbey.


    Download 0,6 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
  • 1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   248




    Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
    ma'muriyatiga murojaat qiling

    kiriting | ro'yxatdan o'tish
        Bosh sahifa
    юртда тантана
    Боғда битган
    Бугун юртда
    Эшитганлар жилманглар
    Эшитмадим деманглар
    битган бодомлар
    Yangiariq tumani
    qitish marakazi
    Raqamli texnologiyalar
    ilishida muhokamadan
    tasdiqqa tavsiya
    tavsiya etilgan
    iqtisodiyot kafedrasi
    steiermarkischen landesregierung
    asarlaringizni yuboring
    o'zingizning asarlaringizni
    Iltimos faqat
    faqat o'zingizning
    steierm rkischen
    landesregierung fachabteilung
    rkischen landesregierung
    hamshira loyihasi
    loyihasi mavsum
    faolyatining oqibatlari
    asosiy adabiyotlar
    fakulteti ahborot
    ahborot havfsizligi
    havfsizligi kafedrasi
    fanidan bo’yicha
    fakulteti iqtisodiyot
    boshqaruv fakulteti
    chiqarishda boshqaruv
    ishlab chiqarishda
    iqtisodiyot fakultet
    multiservis tarmoqlari
    fanidan asosiy
    Uzbek fanidan
    mavzulari potok
    asosidagi multiservis
    'aliyyil a'ziym
    billahil 'aliyyil
    illaa billahil
    quvvata illaa
    falah' deganida
    Kompyuter savodxonligi
    bo’yicha mustaqil
    'alal falah'
    Hayya 'alal
    'alas soloh
    Hayya 'alas
    mavsum boyicha


    yuklab olish