Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Hilalay, Aysánem jáne Malika,
Bulardıń bárshesi sendin sadaǵa.
2.Da, de, ta, te dánekerleri birgelkili aǵzalar menen qollanǵanda kúsheytiwshi janapay xızmetinde de jumsaladı. Mısalı: Bendelerdiń ǵarrısın da, jasın da, awırıwın da, sawın da ayamadı. Usı názik tábiyatı olardı ózgeden gázeplendiredi de, kúldiredi de, jılatadı da.
3.Ayırım jaǵdaylarda dánekerler birgelkili aǵzalardıń arasında kelip, olardı juplastırıw xızmetin atqaradı. Bul jaǵdayda antonimler, sinonimler hám basqa da sózler jumsalıwı múmkin. Mısalı: Jańabazar menen Tazqara, Náwpir menen Tallıq, Kókózek penen Dáwqara bolıslıqlarına qaray hárkim hárjaqqa qaray tarqadı.
4.Qarsılas dánekerler eki birgelkili aǵzanıń qarama-qarsılıǵın bildiredi. Mısalı: Ol sharshadı, biraq jumısın toqtatpadı.
Qarsılas lekin dánekeri kitabıy stilge tán qollanıladı. Mısalı: At ústindegi shabandoz qayıqtıń qarama-qarsı tamanına awdı, lekin birotala attan qulap ta qalmadı.
5.Gezekles dánekerler eki yamasa birneshe is-hárekettiń gezeklesip almasıwın bildiredi. Mısalı: Balası keshikken sayın ekewi qosılıp gá táshwishlenip, gá jılasıp, gá qamsıǵıp otır. Garrı birazǵa shekem gáp shashpadı, birese saqalın tutamladı, birese qara qalpaǵın tómen basıp qoydı.
6.Awıspalı dánekrler belgisizlikti bildiredi. Mısalı: Tandırǵa suw búrkip atırıp ta qaraydı: - ya ǵarrıǵa, ya Allayar, ya Baǵdıyar joq. Sen ya tákabbırsań, ya dawparazsań, yáki kewli soqır adamsań.
Birgelkili tolıqlawıshlar da stillik jaqtan ayrıqsha xızmet atqaradı. Máselen, olar tirkewishli bolıp ta keledi hám bul jaǵdayda olar kúshli intonaciya menen aytıladı. Mısalı: Hárkim awılı menen, toparı menen, shańlaǵı menen oylassın.
Birgelkili anıqlawıshlar kóbinese emocional-ekspressivlik mánige iye bolıp keledi. Mısalı: Ol tapalatas, shiyraq deneli, ótkir qara kózli, shaqqan, ǵayratlı adam bolıp jetisti.
Birgelkili pısıqlawıshlar kúsheytiwshi janapaylar menen dizbeklesip kelgende, kúshli ekspressiyaǵa iye boladı. Mısalı: Házir olar qanatsız korabellerde sonday joqarı, sonday tez, sonday bálent ushıp júr.
Gáp ishinde birgelkili aǵzalar menen qatar ulıwmalastırıwshı sózler de qollanıladı. Ulıwmalastırıwshı sózler de stillik ózgesheliklerge iye bolıp keledi. Olar sanaw intonaciyası menen aytılǵan birgelkili aǵzalardı jámlep, jıynaqlap, ulıwmalastırıp kórsetedi.
Ulıwmalastırıwshı sózler ádette, birgelkili aǵzalardan keyin keledi. Geyde stillik talapqa ılayıq bir gáptiń quramında ulıwmalıq mánidegi ayqınlawısh sóz hám ulıwmalastırwshı sóz keliwi múmkin. Bunday jaǵdayda ayqınlawısh sóz birgelkili aǵzadan aldın, al ulıwmalastırıwshı sóz keyin keledi. Bul jaǵdayda ulıwmalıq mánidegi ayqınlawısh sózdiń mánisi birgelkili aǵzalar arqalı daralanıp, ayqınlanıp kórsetiledi de, ulıwmalastırıwshı sóz birgelkili aǵzalardı jámlep, ulıwmalastırıp beredi. Mısalı: Óziniń úy-ishi: Nurjamal, Mámbetniyaz, Ájiniyaz – hámmesi de qırman basında.
Ulıwmalastırıwshı sózler xızmetin jámlew, siltew, bolımsızlıq almasıqları, siltew hám jámlew almasıqlarınıń dizbegi, jıynaqlaw sanlıqları atqaradı. Mısalı: Elektr, kino, radio, televideniye – bulardıń hámmesi bizde ádettegi hám úyrenisken nárselerge aylandı. Jaǵda jetimsirep bel, balta, oraq – úshewi ǵana qaldı.