Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Dánekerlerdiń stillik qollanılıwı
Dánekerlerdiń gáptiń birgelki aǵzaların hám qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdi baylanıstırıwdaǵı stillik ózgesheliklerin tómendegi mısallardan kóriwge boladı: 1) Shadlıq hám quwanıshlarǵa tolı turǵan maydanshadaǵı jaslar arasında endi salqınlıq aralasa baslaǵan edi. 2) Qattı boran Asqardıń hár jaǵınan bir alıp kórdi, biraq ol moyımadı. 3) Asqar onnan eser hám ójet. 4) Bunan keyin boran taǵı da qattıraq boradı. 5) Bazda ońnan, gá sol jaǵınan urıp soǵadı. Keltirilgen mısallardıń birinshi hám úshinshilerinde hám dánekeri birgelki aǵzalardı jay dizbeklestirip, biriktirip turǵan joq, sonıń menen birge birgelki aǵzalardıń hárbirine tolıqtırıwshılıq, anıqlıq sıyaqlı stillik mánilerdi qosadı. Tórtinshi gápte da dánekeri bayanlawıshtan ańlanǵan hárekettiń qaytalanǵanlıǵın kúsheytip kórsetedi. Besinshi gápte bazda, gá sinonim dánekerleri gezekleslik mánini kúsheytedi.


JANAPAY
Gápke yamasa gáptegi ózi qatnaslı sózge qosımsha máni beretuǵın kómekshi sózlerge janapay dep ataladı. Janapaylar sóz túrlewshi hám sóz jasawshı qosımtalar menen ózgermeydi, gáp aǵzası bola almaydı. Janapaylar gáp ishinde sóz hám gáplerge soraw, ayırıw-sheklew, kúsheytiw hám modallıq mánilerdi beredi. Janapaylar ózi qatnaslı bolǵan mánili sózdiń keyninde, olardıń aldında, geyparaları sózlerdiń ishinde de qollanıladı.
Janapaylardıń dúzilisi boyınsha túrleri
Janapaylar dúzilis jaǵınan jay hám qospa janapay bolıp ekige bólinedi. (dara hám quramalı janapay dep te aytıladı). Jay janapaylardıń toparın quramı jaǵınan, tek dara kómekshi sózden turatuǵın janapaylar dúzedi: tek, ǵana, ǵoy, áne, ánekey, má, minekey, mine, misli, bolsa, gileń, gilkey, ılǵıy, hátte, da, de, tap, -aq, hám, aw, ay, shı, shi, she, ós, dá, a, á, o, mıs, mısh, mish t.b. Qospa janapaylardıń quramına sanawlı: tek ǵana, júdá hám, eń asa t.b. sózleri kiredi.
Janapaylardıń mánisine qaray túrleri
Janapaylar qollanılıw mánisine qaray soraw janapayı, ayırıw-sheklew janapayı, kúsheytiw janapayı, modallıq janapayı bolıp tórt túrge bólinedi.

1.