Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti



Download 0,6 Mb.
bet107/248
Sana21.04.2022
Hajmi0,6 Mb.
#568698
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   248
Bog'liq
Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare

-ǵan/-gen, -qan/-ken: oqıǵan, bilgen, aytqan, ketken, kórgen, aytqızǵan, kelmegen, isletken t.b.

  • -ıwlı/-iwli, -wlı/-wli: baylawlı, ildiriwli, qaplawlı, kesiwli, Ol kesiwli nannan jedi.

  • -ıwshı/-iwshi, -wshı/-wshi alıwshı, beriwshi, islewshi, tıńlawshı, barlawıshı t.b. Jazıqsızǵa jábir beriwshi puqaranıń jállatları.

  • -ar/-er, -r: barar, keler, aytar, sorar, jazdırar, kórseter, oqıtar t.b. -ar/-er, -r qosımtalı kelbetlik feyildiń bolımsız mánisi –mas/-mes, -bas/-bes, -pas/-pes qosımtaları arqalı bildiriledi: barmas, kelmes.

  • -tuǵın, -jaq qosımtaları hal feyil -a/-e, -y qosımtalı túrinde jalǵanıwı arqalı jasaladı. Mısalı: alın-a-tuǵın, kel-e-tuǵın, oqı-y-tuǵın, kór-e-jaq, ayt-a-jaq t.b.

  • -maqshı/-mekshi, -baqshı/-bekshi, -paqshı/-pekshi: barmaqshı, kelmekshi, aytpaqshı, jazbaqshı t.b. Bunday qosımtalı kelbetlik feyildiń bolımsız túri emes sóziniń dizbeklesiwi arqalı jasaladı: barmaqshı emes, kelmekshi emes t.b.

    Kelbetlik feyiller qospa feyil túrinde de qollanıladı: Mısalı: oqıp júrgen, kelip otırǵan, sóylep turǵan, satıp alǵan, shıǵıp ketejaq, alıp kelejaq, sóylep berejaq t.b.
    Kelbetlik feyildiń -ǵan/-gen, -qan/-ken qosımtalı túrleri feyildiń ótken máhálin, -ıwshı/-iwshi, -ıwlı/-iwli qosımtalı túrleri házirgi máháldi, -ar/-er, -r, -tuǵın, -jaq qosımtalı túrleri keler máháldi bildiredi.
    Kelbetlik feyildiń atlıqlasıwı hám gáptegi xızmeti
    Kelbetlik feyiller gáp ishinde atlıq mánisinde qollanılıp atlıqlasadı. Atlıqlasqan kelbetlik feyiller atlıqtıń kóplik, seplik qosımtaların qabıl etedi.
    Kelbetlik feyiller ózine baǵınıshlı sózler menen birlikte kelbetlik feyil toplamın dúzedi hám sol toplam gápte keńeytilgen anıqlawısh xızmetin atqaradı. Mısalı: Suwǵa qanǵan atızlar egiske tayarlandı. Húkim súrgen tınıshlıqtı hawlıǵıp kirip kelgen jigit buzdı. Alıstan kóringen Samarqand tawları hártúrli túske enip buldırap kórinedi. Kelbetlik feyiller gáp ishinde tómendegi sintaksislik xızmetlerde keledi:

    1. Ataw seplik túrindegi atlıq sózlerdi sıpatlap kelgende anıqlawısh: Mısalı: Islengen jumıslardı kórip shıqtıq. Suwǵarılǵan jerleri tapqa keldi.

    2. Kelbetlik feyiller gáptiń sońında kelip bayanlawısh boladı: Eki otaw qatar tigilgen. Burın bul dógerekte el bolǵan. Ol kiyim kiygende, adam qarap turǵanday jarasatuǵın edi. Ol bıyıl liceyde oqıyjaq.

    3. Atlıqlasqan kelbetlik feyiller gápte baslawısh, tolıqlawısh xızmetlerin atqaradı. Mısalı: Qıymıldaǵan qır asar. Ayran ishken qutıladı, shelek jalaǵan tutıladı (baslawısh). Oqıwdı pitkergenler awılǵa keldi (baslawısh). Ayaǵı úlken sıyǵanın kiyedi, ayaǵı kishkene súygenin kiyedi (tolıqlawısh).



    Download 0,6 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
  • 1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   248




    Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
    ma'muriyatiga murojaat qiling

    kiriting | ro'yxatdan o'tish
        Bosh sahifa
    юртда тантана
    Боғда битган
    Бугун юртда
    Эшитганлар жилманглар
    Эшитмадим деманглар
    битган бодомлар
    Yangiariq tumani
    qitish marakazi
    Raqamli texnologiyalar
    ilishida muhokamadan
    tasdiqqa tavsiya
    tavsiya etilgan
    iqtisodiyot kafedrasi
    steiermarkischen landesregierung
    asarlaringizni yuboring
    o'zingizning asarlaringizni
    Iltimos faqat
    faqat o'zingizning
    steierm rkischen
    landesregierung fachabteilung
    rkischen landesregierung
    hamshira loyihasi
    loyihasi mavsum
    faolyatining oqibatlari
    asosiy adabiyotlar
    fakulteti ahborot
    ahborot havfsizligi
    havfsizligi kafedrasi
    fanidan bo’yicha
    fakulteti iqtisodiyot
    boshqaruv fakulteti
    chiqarishda boshqaruv
    ishlab chiqarishda
    iqtisodiyot fakultet
    multiservis tarmoqlari
    fanidan asosiy
    Uzbek fanidan
    mavzulari potok
    asosidagi multiservis
    'aliyyil a'ziym
    billahil 'aliyyil
    illaa billahil
    quvvata illaa
    falah' deganida
    Kompyuter savodxonligi
    bo’yicha mustaqil
    'alal falah'
    Hayya 'alal
    'alas soloh
    Hayya 'alas
    mavsum boyicha


    yuklab olish