Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Tuwra tolıqlawısh: Awıspalı feyilge qatnaslı tabıs sepligi arqalı bildiretuǵın tolıqlawıshqa tuwra tolıqlawısh delinedi. Tuwra tolıqlawısh kimdi? neni? kimin? nesin? qayerin? degen sorawlarǵa juwap beredi. Tuwra tolıqlawısh, kóbinese awıspalı feyilden ańlatılǵan is-háreketke qatnaslı aytıladı, sol is-háreket tuwra qaratılǵan obyektti bildiredi: Olar qazılǵan shuqırlardı kórdi. Ǵawashanıń túplerin suwırıp aldı. Olardı tekserip kórdi. Suwdıń beriliwin, onı jerdiń qabıl etiwin jaqsılap kórip shıqtıq. Jáhángir aǵanıń aytqanı júz procent múltiksiz durıs. Hámmemiz de sonı tastıyıqlaymız.
Geyde tuwra tolıqlawısh bayanlawıshqa jaqın, qatarlasa kelgende, tabıs sepliginiń qosımtasız túrinde de qollanıladı. Bunday jaǵdayda tuwra tolıqlawısh xızmetindegi sóz ulıwmalıq mánidegi zattı bildiretuǵın ǵalabalıq atlıqlardan boladı: Arbakesh Shortanbaydan otın tasıydı. Pursattı qoldan bermey tez tuqım sebiw kerek.
Jasırın tabıs sepligindegi tuwra tolıqlawıshtı ataw sepligindegi baslawıshtan ajırıatıw ushın feyildiń awıspalı hám awıspasız mánilerine qaraladı. Eger ataw sepligindegi atlıq sózge tabıs seplik qosımtasın qoyıp aytıwǵa bolsa, onda ol tuwra tolıqlawısh, al tabıs sepligin qoyıp aytıwǵa bolmasa, onda ol baslawısh.
Qıya tolıqlawısh: Barıs, shıǵıs, orın seplik qosımtaları hám geypara tirkewishler arqalı bildirilgen zatlıq mánidegi sózlerge qıya tolıqlawısh delinedi. Qıya tolıqlawısh, kóbinese awıspasız feyillerden, geyde atawısh sózlerden bolǵan bayanlawısh penen baylanısıp, kimge? nege? kimnen? neden? kimde? kim (ne) haqqında? kim (ne) menen? kim ushın? t.b. sorawlarǵa juwap beredi. Mısalı: Ózińnen keyingilerge úlgi bolaman deseń, ózińnen burınǵılardan ibrat al. Dasturqanǵa mazalı taǵam keldi. Sira, ǵawashalarǵa bir nárse jetispeydi. Nege deseńiz, túp-tamırda lám-ızǵar joq bolıwı itimal. Siz is jóninde sóylestińiz.
Esletpe: 1. Eger haqqında, tuwralı, jóninde tirkewishli tolıqlawıshlardıń tirkewishleriniń ornına tabıs sepligi qosımtasın qoyıp aytıwǵa bolatuǵın bolsa, onda olar tuwra tolıqlawıshlar bolıp esaplanadı. Mısalı: Men usılar jóninide oylaǵan edim. Men usılardı oylaǵan edim. Olar kalxoz tuwralı áńgime etip atır. Olar kalxozdı áńgime etip atır. Olar ǵawırlasıp hár nárse jóninde sorap atır. Olar ǵawırlasıp hár nárseni sorap atır. 2.Eger shıǵıs seplik qosımtalı tolıqlawıshlardıń qosımtalarınıń ornına tabıs sepligi qosımtasın qoyıp aytıwǵa bolatuǵın bolsa, onda olar tuwra tolıqlawısh bolıp esaplanadı. Mısalı: Ol kesiwli turǵan nannan jedi. Ol kesiwli turǵan nandı jedi. Házir bárimiz sherstlerden kiyemiz. Házir bárimiz sherstlerdi kiyemiz.