Abduvohidov S. N., Ganiyev Z. A. Geografiya ta’limi metodikasi

Sinetik  metod.  Sinetika-  (turli  elementlarni  birlashtirkvchi)
metodi 
ijodkorlik  faoliyatini  rag‘batlantirish  uchun  alohida  sharoit,  muhit  yaratadi, 

---

224 
 
kutilmaganda yangi analoglarning va assosatsiyachning tug‘ilishi yoki yaratilishiga 
sabab bo‘ladi. 
Sinetik  metod  ishtirokchilari  muammo  bilan  tanishtiriladi  va  jamoa  bo‘lib 
ijodiy  yechim  topish  mexanizmi  tushuntiriladi.  Uning  yechimi  bo‘yicha  o‘quv 
tashkil  etiladi.  Uni  ko‘pincha  “operatsiya  mexanizmi”  deb  ham  atashadi.  Unga 
to‘g‘ridan to‘g‘ri,  shaxsiy va simvolik analoglar kiradi. Intuitsiya: tasavvur etish, 
assotsiativ  fikrlash,  original  metodlarni  qo‘llash  va  o‘yinli  elementlar 
tushuntiriladi, o‘qitiladi va ularda fikrlarni uyg‘otishga muhit tug‘diriladi. 
Sinetik  metod  qo‘llashda  avvaldan  muammoni  aniq  (ijodiy  topshiriq) 
berishdan  chekinishga  to‘g‘ri  keladi.  Chunki  bunday  holda  masalaning  yechimi 
biroz neytrallashishi kuzatiladi. 
Shu  sababli  muammoning  ayrim  belgilari  tahlil  etilib,  asosiy  muammo 
yechimi  tomon  boriladi.  Ya’ni  muammoni  qayta  shakllantirib,  qidirish,  izlash, 
muammoning yechimiga kiritiladi. 
Muammoni hamkorlik asosida qayta shakllantirish yaxshi natijalar beradi. 
Ya’ni  yechim  uchun  tanlanayotgan  muammo  va  g‘oya  ijodiy  guruh 
rahbarining  shaxsiy  sifati  va  kasbiy  mahoratiga  bog‘liq.  Rahbar,  ya’ni  o‘qituvchi 
savolni  ustalik  bilan  ketma-ket  bera  olishi,  replikalar  qilishi,  aniqliklar  va 
tushunchalar berib borishi kerak. 
Qisqa  qilib  aytganda,  o‘qituvchining  vazifasi  ishtirokchilarning  faol 
qatnashishi, o‘ylashlariga, ularni qo‘zg‘ata olishga ijodiy, qulay sharoit yaratish. 
Evristik  ta’lim  metodini  o‘quv  jarayoniga  tatbiq  etish  orqali  dars  sifati  va 
samaradorligini oshirishda nimalarga erishish mumkin. 
-Evristika  asosidagi  ta’lim  o‘quvchi  talabalar  shaxsiga  yo‘naltirilgan, 
o‘quvchi-talabalarning  o‘zini  shaxsan  izlanishi,  o‘rganishi,  o‘ylantirishiga 
asoslangan, unda qidirish orqali ongli o‘zlashtirishga olib keladi. 
-O‘quvchi-talabalarni  ijodiy  fikrlashga,  muammolarni  topish  orqali 
intelektual salohiyatini oshirishga olib keladi. 
-O‘quv  fanidagi  tayyor  ma’lumotlarni  olib  qolmay,  uni  individual  ishlash 
orqali  o‘quv  materiali  (mahsuloti)ni  olish  va  o‘z  kuchiga  suyanib  ish  tutishini 
shakllantiradi. 
-Olayotgan  bilimlari,  tushuncha,  malakalari  darajasi  yuqori  sifatga  ega 
bo‘ladi. Dastur va Davlat ta’lim standartlarini to‘la o‘zlashtirishi kafolatlanadi. 
-O‘quv  jarayoni  o‘quvchi  –talabalarni  shaxsan  o‘zi  qatnashish,  o‘z  kuchiga 
ishonch,  o‘z-o‘zini  realizatsiya  qilish,  o‘zini-o‘zi  rivojlantirish,  o‘z  o‘quv 
faoliyatiga tanqidiy yondashishga o‘rgatadi. 
-Ilmiy  izlanishga,  mustaqil  fikr  yuritishga,  o‘zining  mustaqil  pozitsiyasiga 
ega shaxs sifatida shakllanishga olib keladi.