Abdurauf Fitratning “Oila” asari haqida

Abdurauf Fitratning “Oila” asari haqida

XX аср бошларида Туркистон заминида ‎кечган миллий уйғониш даврининг нафақат ‎адабиёти, балки ижтимоий-сиёсий, маънавий-‎маърифий ҳаётига ҳам кучли туртки берган ‎қомусий илм эгаси, профессор Абдурауф ‎Фитратнинг «Оила» рисоласи, мана қарийб юз ‎йилдирки, ўз аҳамиятини заррача йўқотмай ‎келаётир. Бунинг сабаби - асарда илгари ‎сурилган гоя ва мулоҳазаларнинг инсоний ‎муҳаббат, меҳру вафо, оила, никоҳ, фарзанд ‎тарбияси, миллат келажаги сингари боқий ‎қадриятларга бағишлангани билан изоҳланади.‎

• «Оила» асарида оилавий хаётнинг ислоҳотидан баҳс юритилиб, адиб нажот йўлларини ахтаради. Фитратнинг оилага нисбатан қарашлари заминини Қуръонда шу масала бўйича олға сурилган фикр ва ғоялар ташкил этади. Шунинг учун хам бу китоб ўз вақтида тараққийпарвар ёшлар томонидан самимий қарши олинган. Оила асосини тўғри қурмасдан ва ёш авлодни тўлақонли тўғри йўлда тарбияламасдан туриб, жамиятни ислоҳ қилиш, унинг ривожини тарққиёт сари йўналтириш мумкин эмас. Охир оқибатда миллат тақдири унинг оиласининг холатига боғлиқ.

Бу ғоя Фитрат асарида ўз ифодасини топган: “Хар бир миллатнинг саодати ва иззати албатта шу халқнинг ички интизоми ва тотувлигига боғлиқ. Тинчлик ва тотувлик ана шу миллат оилаларининг интизомига таянади. Қайерда оила муносабати кучли интизомга таянса, мамлакат ва миллат хам шунча кучли ва муаззам бўлади.” Оила, Фитратниннг талқинида, уч муҳим компонентдан иборат:

• Бу ғоя Фитрат асарида ўз ифодасини топган: “Хар бир миллатнинг саодати ва иззати албатта шу халқнинг ички интизоми ва тотувлигига боғлиқ. Тинчлик ва тотувлик ана шу миллат оилаларининг интизомига таянади. Қайерда оила муносабати кучли интизомга таянса, мамлакат ва миллат хам шунча кучли ва муаззам бўлади.” Оила, Фитратниннг талқинида, уч муҳим компонентдан иборат:
• 1)Эр. 2)Хотин. 3)Фарзандлар.

Анашу уч компонентнинг хар бири нозик, спецефик жиҳатларга эга. Чунки, эр ва хотин учун оила қуриш асосий муаммо бўлиши билан бирга, бу масала ўзининг мухим қирраларига хам эга. Фитрат оиланинг хуқуқий асосларини ёритиб, беришдан аввал, масаланинг ғоят муҳим томонларини хам ёдда сақлайди. Хаётнинг фарзандлар шаклида давом этиши, Фитрат назарида, фақат оила эмас, балки миллатнинг хам куч-қудратини, шаън-шавкатини билдирувчи омилдир.

• Анашу уч компонентнинг хар бири нозик, спецефик жиҳатларга эга. Чунки, эр ва хотин учун оила қуриш асосий муаммо бўлиши билан бирга, бу масала ўзининг мухим қирраларига хам эга. Фитрат оиланинг хуқуқий асосларини ёритиб, беришдан аввал, масаланинг ғоят муҳим томонларини хам ёдда сақлайди. Хаётнинг фарзандлар шаклида давом этиши, Фитрат назарида, фақат оила эмас, балки миллатнинг хам куч-қудратини, шаън-шавкатини билдирувчи омилдир.

Кўрамизки, оила ва фарзанд масаласи эркак ё аёлнинг хусусий масаласи эмас. Фарзанд нафақат ота-она хаётининг давоми балки айни пайтда миллатнинг хам, иқтидори, обрў ва эътиборини белгилайдиган занжир халқасидир. Миллат эса ватан, мамлакатнинг юраги, демак, миллат сон жиҳатидан қанчалик кўп бўлса у яшаётган ватанининг хам куч-кудрати шу қадар зиёд булиши табиий.

• Кўрамизки, оила ва фарзанд масаласи эркак ё аёлнинг хусусий масаласи эмас. Фарзанд нафақат ота-она хаётининг давоми балки айни пайтда миллатнинг хам, иқтидори, обрў ва эътиборини белгилайдиган занжир халқасидир. Миллат эса ватан, мамлакатнинг юраги, демак, миллат сон жиҳатидан қанчалик кўп бўлса у яшаётган ватанининг хам куч-кудрати шу қадар зиёд булиши табиий.

Оила масаласи:

• Оила масаласи:
• 1) Миллат. 2) Мамлакат. 3) Кишилик жамияти,
• деган учликни таъминлаб турувчи мухим бир халқадир.

Оилада аёлларга муносабат ҳақида тўхталиб, Фитрат қуйидаги ривоятни келтиради: “Ойша (р.а.) ривоят қиладилар. Набий алайҳиссалом дедилар: “Энг комил мўминлар хушҳулқ ва оиласи билан лутф ила муносабат қиладиганлардир. Ўз хотинларига мардикарим яхшилик қилади ва мардилаим ёмонлик”. Фитрат назарида мамлакат тақдири ва истиқболи баркамол фарзандларни тарбиялаш билангина белгиланмайди. Мазкур асарда миллатнинг маърифатпарварлиги аёлларга бўлган муносабатда ҳам ёрқин намоён бўлиши қайта-қайта таъкидланган.

• Оилада аёлларга муносабат ҳақида тўхталиб, Фитрат қуйидаги ривоятни келтиради: “Ойша (р.а.) ривоят қиладилар. Набий алайҳиссалом дедилар: “Энг комил мўминлар хушҳулқ ва оиласи билан лутф ила муносабат қиладиганлардир. Ўз хотинларига мардикарим яхшилик қилади ва мардилаим ёмонлик”. Фитрат назарида мамлакат тақдири ва истиқболи баркамол фарзандларни тарбиялаш билангина белгиланмайди. Мазкур асарда миллатнинг маърифатпарварлиги аёлларга бўлган муносабатда ҳам ёрқин намоён бўлиши қайта-қайта таъкидланган.

Эътибор бериб қарайдиган бўлсак, Фитаратнинг ушбу фикрлари хали ҳам ўз аҳамиятини йўқотмаган. Сабаби, бугун ҳам жамиятимизда бемани орзу-хаваслар деб, исрофгарчиликларга кўп пул сарфлаётган кимсалар хали ҳам мавжуд. Иқтисодий саводсизлик кўплаб ижтимоий муаммоларни келтириб чиқаришини ҳам муаллиф алоҳида таъкидлайди. Масалан, ҳамма пул тўйга сарфлангандан кейин ёш оилалар рўзғор тебратишга қийналади. Қарз-хавола қилиб ўтказилган тўйни қарзлари тўланадими ёки рўзғор тебратиладими. Бу каби муаммолар бугун ҳам йўқ эмас.

• Эътибор бериб қарайдиган бўлсак, Фитаратнинг ушбу фикрлари хали ҳам ўз аҳамиятини йўқотмаган. Сабаби, бугун ҳам жамиятимизда бемани орзу-хаваслар деб, исрофгарчиликларга кўп пул сарфлаётган кимсалар хали ҳам мавжуд. Иқтисодий саводсизлик кўплаб ижтимоий муаммоларни келтириб чиқаришини ҳам муаллиф алоҳида таъкидлайди. Масалан, ҳамма пул тўйга сарфлангандан кейин ёш оилалар рўзғор тебратишга қийналади. Қарз-хавола қилиб ўтказилган тўйни қарзлари тўланадими ёки рўзғор тебратиладими. Бу каби муаммолар бугун ҳам йўқ эмас.

E’tiboringiz uchun rahmat!