Abdurashid to xtaboyev

V A Q T N I B O S H Q A R IS H
Qanday qilib o ‘z vaqtingizni boshqarishingiz mumkin?
K o‘p rahbar (menejer)lar kuni bilan kechgacha ishlashadi, lekin samarasi 
ko ‘rinmaydi. Aksariyat holatlarda hordiqsiz ish yuqori baholanadi. Lekin bu 
ish vaqti noto‘g ‘ri rejalashtirilganligi uchun jazodir. Vaqtdan yuqori samara 
olish uchun unga tanqidiy ko ‘z bilan qarash kerak. «Men o ‘z vaqtimdan 
eng samarali usulda foydalanmagandirman? Buni biror kim sa bajarsa 
bo‘lmasmidi?» degan savolni berib turish maqsadga muvofiqdir. K o‘p 
xodimlar nima uchun ayni bir vazifani bajarayotganligini bilmasdan ishga 
sho‘ng‘ib ketishadi. Bunda ish jarayoni maqsadga aylanib qoladi. 0 ‘zini- 
o ‘zi va faoliyatini tashkil qilib olgan xodimlar esa oxirgi maqsadni hech 
qachon yoddan chiqarmaydilar.
Ish vaqtining paradokslaridan biri shuki, biz uni rejalashtirsak, u ko‘payib 
boraveradi. Bir soat vaqtni samarali rejalashtirishga sarflash uch-to‘rt soat 
vaqtni tejashga olib keladi. Ish kunining oxirida qilingan ishlami tahlil 
qilish uchun 10-15 minut vaqt sarflagan menejer ertasi kuni bir soat vaqtni 
yutadi.
Uy ishlarini oila a ’zolari bilan rejalashtirish maqsadga muvofiq. Turmush 
o ‘rtog‘ingiz va farzandlaringiz o ‘zlari yordam beradi deb o ‘ylamang.
47

---

Ko‘p odamlar ulardan talab qilingan ishlarnigina bajaradilar. Ish vaqtini 
rejalashtirishda quyidagi savollarga javob berish zarur:
1. Nimaga erishdim?
2. Nim aga erishmoqchiman?
3. Qanday erishaman?
1-savol holatni baholaydi;
2-savol maqsadni aniqlaydi;
3-savol maqsad sari faoliyat rejasini belgilaydi.
Nimaga erishdim degan savolga javob topish uchun oldin vaqtdan 
qanday foydalanayotganimizni aniqlashimiz kerak. Bu esa kelajakda uni 
qanday sarflash zarurligini aniqlab beradi. Aksariyat odamlar o ‘z vaqtidan 
qanday foydalanayotganini bilishmaydi. Ish vaqti byudjetining tahliliga 
bag‘ishlangan har qanday tadqiqot menejerlarga ish vaqti yetishmayotganligi 
to ‘g ‘risida axborotni shakllantiradi va ulam i hayratga soladi. Ish vaqti sarfi 
jum alini tutish vaqtni tahlil qilishning eng samarali usullaridan biridir. 0 ‘z 
faoliyatingizni har 15 minutda yozib yuring. Shunda siz faoliyatingizdagi 
birlamchi ishlami aniqlaysiz. Zarumi nozarurdan ajratasiz. Bunday tahlil 
sizning vaqt o ‘g ‘rilaringizni aniqlashga yordam beradi.
Maqsad va y o ‘nalishlami aniqlamasdan turib ish vaqtidan samarali 
foydalanish mumkinmi? Yo‘q!
Hayot va ishda aniq maqsad hal qiluvchi y o ‘lni aniqlaydi. M aqsadlami 
butun bir hayotingizga, har kuningizga, har soatga qo‘yish kerak. U yda va 
ishda eng zarur ishlaringizni yozib yuring, qog‘ozga yozilmagan reja va ish 
xayolparastlikdir. Ish kuni oxirida kelgusi kun qiladigan ishlaringizni yozib 
qo‘ying. Bu ro ‘yxat qiladigan zarur ishlaringiz yoddan chiqishining oldini 
oladi. M utaxassislaming ta ’kidlashicha, 80% vaqtni menejerlar arzimas 
narsalarga sarflashadi, 20% vaqtga esa 80% samara to ‘g ‘ri keladi. Shuning 
uchun zarur ishlarga alohida e ’tibor qaratish kerak. Ular quyidagilarga 
guruhlanadi:
• eng zarur ishlar, ulam i darhol bajarish kerak;
• unchalik zarur b oim ag an ishlar, ulami vaqt topganda bajarish kerak;
• zarur b o‘lmagan ishlar talab qilingan davrgacha to ‘xtatib turish 
mumkin bo‘lgan ishlardir.
Agar shunda ham stol tortmasi qog‘ozlar bilan liq to ‘la bo‘lsa, ulami 
tashlab yuborish kerak. Buning uchun «eng zarur» va «eng tez» bajarilishi 
kerak boMgan ishlar o'rtasidagi chegaralarni aniqlab, qog‘ozlami tartibga 
solish zarur. Tadqiqotlarga asosan 80% qog‘ozlardagi yumushlami birinchi 
tartibga solishdayoq hal qilsa bo‘ladi. Lekin o'rtacha menejer faqat 20%i ni 
hal qiladi, 60%i yana tortmaga joylanadi yoki «Ochilmaydigan papka»ga 
joylanib, uyga olib ketiladi.
0 ‘zingizning ish va yozuv stolingizni, ish xonangizni, uyingizni to ‘g‘ri 
tashkil qiling. Buni vaqtdan muvafFaqiyatli foydalanish mezoni sifatida
48

---

qo‘llang. Ishni anologik tartibda taqsimlang, bem a’ni vaqt sarfidan qoching. 
Farzandlaringizga sarflanadigan vaqtdan samarali foydalaning, bu vaqtda 
bog‘ va hovlidagi yumushlarni birgalikda bajaring. Bunday faoliyat davri- 
da kelgusi kunga rejalar tuzing, axborot va yangiliklar to ‘g ‘risida oila 
a ’zolaringiz bilan suhbatlashing.