Abdullayeva sarvinoz

kontekstual sinonimlik deyiladi.  
Asarda  leksemalar  o’rtasidagi sinonimlik bilan  bir  qatorda  so’z  va  iboralar 
o’rtasida ham sinonimlikni kuzatish mumkin: 
 
Biliglig kerak bir, uqushlug’, udug’ 

---

31 
 
Angar tegmasa bir mo’facha yudug’. 
Qilinchedgu, erdamkerak ming tuman.  
                                Ati edgu bo’lsa, tutunsa budug’.  
(
www.ziyouz.com
 kutubxonasi ) 
Mazkur 
she’rda 
sinonim 
so’z 
sifatida 
Y.X.Hojib 
uqushlug’, 
udug’,qilinch,erdamleksemalariniqo’llagan.  Bu  so’zlar  Qayum  Karimov 
tomonidan  dono  bo’lish,      oqil  bo’lish,xislat,  fe’l  deya  tabdil  qilingan. 
Qilinch(xislat)-“kishining muhim ijobiy belgisi:sifati, xususiyati,”(O’TIL. IV.402-
bet)  ma’nosinivaerdam(fe’l)  so’zi-“kishi  xarakterini  tashkil  etuvchi  ruhiy 
xususiyatlar va undan yuzaga keluvchi hatti-harakatlar majmui”(O”TIL. IV. 340-
bet)ni  bildiradi.  Bunday  sinonim  so’zlar  adibning    mahoratini  ko’rsatmoqda  va 
o’rinsiz qaytariqlarning oldini olishga xizmat qilyapti.
 
Kerak oqil, dono va hushyor bo’lish, 
To insonga yuz urmagay dushvor ish.  
Kerak ming tuman xislat-u ezgu fe’l. 
                                Er otin qilur ezgu o’zni tutish.  
(
www.ziyouz.com
 kutubxonasi ) 
Ushbu  o’rinda  sifat  so’z  turkumiga  oid  leksemalar  bir  sinonimik  qatorni 
tashkil  etgan.  Bunda  sifat  so’z  turlumiga  kiruvchi  uqushlug’(oqil)-“o’tkir  aql 
sohibi,aqlli,” (O”TIL III 178-bet),udug’(dono) so’zi “aql-zakovatli, donishmand, 
oqil”  (O’.T.I.L.I  tom.234-bet)  ma’nosini  bildiradi.  Bu  esa  fikrda  ta’sirchanlikni 
yuzaga keltiradi. 
Asal yangluq o’g’li o’gush nang terar 
Nekuka,tegarmu,saqinmas birar. 
Buyursa, tilakini tapsa tugal, 

---

32 
 
Tugatur tiriglik ajal, jan berar. 
***   
G’ofil inson o’g’li talay mol terar, 
Nima muddaoda, tushunmay biror. 
                                         Boyisa, tilagini topsa tugal, 
Tugatur hayotni, o’lar, jon berar. 
(
www.ziyouz.com
 kutubxonasi )