Abdullayeva sarvinoz

Dono maqtov olar,nodon-chi so’kish, 
O’zing o’yla, senga ma’qul, qaysi ish?! 
(“Qutadg‘u bilig” 15-bet) 
Maqtov- “maqtab aytilgan yoki yozilgan so’z, gap”(O’TIL Itom.457-bet), so’kish 
esa  “yomon  so’zlar  bilan  urishmoq,  haqorat  qilmoq”  (O’TIL  IItom.96-bet)dir. 
Mazkur  leksemalar  bir  gapning  o’zida  kelib,    ma’nosini  yaqqol  ochib  berishga 
xizmat qilmoqda va bu qarama-qarshi tushunchalar orqali chuqurroq, kengroq  fikr 
yuritishga undaydi.   
Donishmandlar kuzatishi shunday hikmatni yuzaga keltirgan:odam 
qahrlansa bilimsiz bo’ladi, jahl kelsa aql ketadi… 
(“Qutadg‘u bilig” 22-bet) 
Jahl–“nojo’ya  hatti-harakatdan, 
gapdan 
yoki 
voqea-hodisadan  ranjish, 
achchiqlanish,  g’azablanish  tuyg’usi;achchiq,  g’azab.  “(O’TIL.I.275-bet) 
ma’nosini  bildirib,  aql  so’zi  bilan  leksik  antonimlikni  yuzaga  keltirmoqda.  Aql 
leksemasi esa “odamning bilish, fikr yuritish qobiliyati; zakovat darajasi;es-hush” 
(O’TIL.I.67-bet) semalarini anglatadi.   
Leksik  antonimiya  og’zaki  nutqda  ham,  yozma  nutqda  ham    juda  ko’p 
qo’llanadigan  hodisadir.  Buni    “Qutadg’u  bilig”  asari  misolida  ham  ko’rish 
mumkin: 
Og’izdan goho o’t, goho suv chiqar.