Абдуллаева Қ

4. Давралар методи.
Ўқувчилар давра қуриб ўтириб, таклиф этилган саволни галма-гал изоҳлаб чиқишади. Ҳар бир ўқувчи ўз фикрини баён қилиб, муҳокамага фойдали улуш қўшиш имконига эга бўлади, чунки барча ўқувчиларнинг фикрини билиш муҳим.
Давра бўлиб ишлашда ҳамма, жумладан ўқитувчи ҳам, тенг ҳуқуқлидир, ҳамма бир-бирини кўриб туриши, визуал алоқани қўллаб-қувватлаб бориши ва шу билан бир вақтда сўзлаётган кишининг гапларини диққат билан тинглаши мумкин. Бундан кўпгина мақсадларда, жумладан, баҳо бериш, муаммони ҳал қилиш, ижобий мустаҳкамлаш, даврани режалаштириш, ўтказиш учун фойдаланса бўлади. Даврани муваффақиятли ўтказиш учун ҳамма ўқувчилар ва бошловчи бир-бирини кўриб тура оладиган жой тайёрлаш, иш тартибини тушунтириб бериш зарур. Сўзга чиқмаганлар диққат билан тинглаб боришлари, айтилаётган гапларга изоҳ бермасликлари керак, бундай қилиш ҳаттоки ўқитувчига ҳам рухсат этилмайди. Охирида ҳаммага уларнинг иштирок этганликлари учун ташаккур билдирилади. Гуруҳ билан ишлашда давралар қоидаларини ўқувчиларга тушунтириб қўйиш зарур. Бундай ўйинга ўрганмаган гуруҳ билан ишлашни ўқитувчи нималарни айтишни эмас, балки нималар қилиш кераклигини ўқувчига тушунтириб қўйгандан кейин бошлаши лозим. Гуруҳ бир қадар тажрибали бўлса, давра машқининг кимдан бошланиши аҳамиятга эга эмас.
Давралардан ўқув машғулотининг боши ёки охирида фойдаланиш мумкин.
5. Мунозара методи.
Диспут – бу икки ёки бундан кўпроқ ўқувчиларнинг кескин чегараланган қоидалар доирасида оғзаки равишда ўзаро олиб борадиган баҳси, мунозараси, масала талашувидир. Унинг асосида камдан-кам ҳолларда яширин мўлжал пинҳон ётади, бу ўринда фақат назарий қизиқиш ва оқиллик билан келтирилган далил ёрдамида оппонентдан устун келиш иштиёқи бўлади. Диспут назария ёки ғояларни тарғиб қилиш мақсадида эмас, балки мамнун бўлиш ва ўқувчиларга билим бериш мақсадида олиб борилади. Диспут мавзуи ҳамиша таклиф кўринишида майдонга қўйилиши керак, гап нималар тўғрисида кетаётгани жуда ҳам аниқ-равшан бўлиши учун эса, жумлаларни синчиклаб тузиб олиш лозим. Диспутда, ҳеч бўлмаганда, икки нафар сўзловчи ва раис қатнашади. Ўқувчиларнинг бири таклифни қўллаб-қувватлаб чиқса, иккинчиси бу таклифга қарши бўлиб чиқади – оппонент бўлади. Мунозарада бошқалар ҳам бирор томон тарафдори бўлиб, сўзга чиқиши мумкин.
Диспутни очувчи киши ва оппонент, шунингдек қўшимча равишда сўзга чиқадиганлар ўз сўзларини олдиндан тайёрлаб олишлари керак. Ҳар бир ўқувчи муайян вақт давомида, одатда 15 минут сўзлайди, ҳар қайси томондан қўшимча равишда сўзга чиқувчилар кўп деганда 2 киши бўлиши ва уларнинг сўзлаш вақти 5 минутдан ортмаслиги керак. Диспут очилишидан олдинги ярим соат давомида гуруҳнинг ҳар бир аъзоси унинг мавзуи юзасидан фикр билдириши, унга қўшилиши ёки қарши чиқиши мумкин. Бунга 3 минут берилади, икки марта сўзга чиқиш рухсат этилмайди. Сўзга чиқувчиларнинг ҳаммаси раисга мурожаат қилишади, унинг қарори узил-кесил бўлиб ҳисобланади.
Раиснинг асосий вазифаси мунозара тартибига қаттиқ амал қилиниши ва сўзловчиларнинг диспут мавзуидан четга чиқиб кетмаслигини кузатиб боришдан иборат.