Abdulla Qodiriy O’tkan kunlar

19. HUKMNOMA
O‘tkir, qonsirag‘an xanjarini beliga osib, oyboltasini ko‘targan jallod qushbegining 
hukmiga muntazir edi. Qushbegining o‘ng tomonida qo‘rboshidan tortib shahar a’yonlari, 
qarshisida Otabek, qutidor, Ziyo shohichi va uning o‘g‘li Rahmat — gunohkorlar va 
ularning orqasida muhofiz yigitlar. 

---

O’tkan kunlar (roman). Abdulla Qodiriy 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
54
Otabek bilan qutidorning gunohlari ulug‘ bo‘lg‘an-liqdan qo‘llarida kishan, Ziyo aka 
bilan Rahmatning qo‘llarida bu narsa yo‘q edi. Qutidorning yuziga o‘lik tusi kirgan, 
Otabek bo‘lsa garangsigan qiyofatda. Anovilar o‘zlarini bir muncha tetik tutmoqda edilar. 
Qushbegi o‘zining yozilib qo‘yilgan hukmnomasini qo‘lig‘a olib o‘qishg‘a hozirlandi. 
Hamma tip-tinch, yerga qarag‘an edi: 
«Menkim Marg‘ilon hokimi O‘tabboy qushbegi o‘z hukmimni xoqon ibni xoqon janobi 
oliy Xudoyorxon ismi shariflaridan eshitdiraman...» 
Xudoyor ismini eshitkuchi a’yon uning ta’zimi uchun o‘rinlaridan turib yana o‘lturdilar. 
Qushbegi hukmini o‘qudi: «E’timodlik bir kishining shahodatiga binoan toshkandlik 
Yusufbek hojining o‘g‘li— Otabek, bu kunda xonimizg‘a qarshi bosh ko‘targan Aziz 
parvonachi va o‘z otasining vakolatlari bilan Marg‘ilon kelib, bu yerdagi fuqarolarni ham 
xon janobig‘a qarshi oyoqlandirmoqchi bo‘lg‘an Otabekning bu harakati ululamir bo‘lg‘an 
janobga bog‘iyliq bo‘lib, uni, ya’ni Otabek Yusufbek hoji o‘g‘lini o‘lim jazosi bilan 
jazolash taqozo etadir. Ikkinchi, Otabekka yo‘lda ko‘makchi bo‘lib yurgan Marg‘ilon 
fuqarosi Mirzakarim qutidor ham shu jazoga sazovor tutiladir. Ziyo shohichi bilan o‘g‘li 
Rahmat bu bog‘iyliqdan xabardor bo‘laturib, vaqtida hukumatka ma’lum qilmag‘anlari 
uchun bir yildan zindon jazosiga mahkum bo‘lurlar!» 
— Haqsiz jazo, — deb Otabek kulimsirab qo‘ydi... Qutidor bo‘lsa chin o‘lik tusiga 
kirgan edi. 
Ziyo aka bilan o‘g‘li zindong‘a jo‘natildilar va Otabek bilan qutidor jallod qo‘lig‘a 
topshirildilarda, shuning ila hukm majlisi tamom bo‘ldi. 
Oradan o‘n daqiqa chamasi fursat kechkan edi, qushbegining a’yonga so‘zlab 
o‘lturgan hikoyasini tezroq bitishini kutmakda bo‘lgan qo‘rboshi nihoyat chidalmay 
o‘rnidan turdi va: 
— Dor ostig‘a borib hukm ijrosi vaqtida hozir tu-rishimg‘a ijozatlari bo‘ladirmi? — deb 
so‘radi. Ul bu so‘zni tugatar-tugatmas o‘rda qorovuli Pirmat ko‘rindi-da, qushbegiga 
qulluq qildi: 
— Bir xotin kishi arzim bor deydir, kirsinmi? 
Qushbegi qo‘rboshig‘a ruxsat ishorasini berib, Pirmatka dedi: 
— Kirsin. 
O‘xshamag‘an yerda bir xotinning arzga kelishi qo‘r-boshining ko‘ngliga shubha soldi. 
Majhula xotinning qanday arzi bo‘lg‘anlig‘ini bilib ketishka tilasa ham qushbegidan ruxsat 
olib qo‘yg‘ani uchun mahkamadan chiqishga majbur edi. Qo‘rboshi mahkama eshigidan 
dahlizga chiqar ekan, eskigina paranjiga o‘ralg‘an bir xotin qushbegi to‘g‘risig‘a to‘xtab, 
bukilib ta’zim qildi. Xotinda hayajon va entikish holatlari bor edi. Shuning uchun 
qo‘rboshining boyag‘i shubhasi yana kuchaydi, qushbegining ko‘zidan yo‘qolib turish 
maqsadida o‘zini eshikning orqasiga olib ketmay to‘xtadi. 
Xotin shoshilib kavshini yeshdida, eshik ostida nimanidir paranji ichidan oxtarindi. 
Xotinning bu harakatiga tushunolmay ajablangan qushbegi: 
— Ichkariga kirib arzingizni so‘zlang, opa, — dedi. 
Xotin ichkariga kirdi va qushbegi oldig‘a borib unga nimadir berdida, orqasig‘a qaytib 
eshik yonig‘a kelib turdi. Xotinning berib ketkan narsasi uch, to‘rt buklangan bir qog‘oz 
edi. Qushbegi sekin-sekin qog‘oz taxtla-rini ocha boshladi... 
— Xudo rizosi uchun tezroq. Yo‘qsa... ikki gunoh-sizning qonlarig‘a botarsiz! 
Xotinning bu so‘zidan a’yon bir-birlariga qarash-dilar. Qushbegi tez-tez qog‘oz 
taxlarini ochib bitirdi va yo‘g‘on qalam bilan yozilgan uzun bir maktubni o‘qumoqqa oldi. 
Maktubni o‘qub chiqish uzoqqa cho‘zilg‘anliqdan nihoyatda toqatsizlashgan edi. Oxirda 
qushbegi maktubning so‘ngrog‘ig‘a kelib to‘xtadi-da, chaqirdi: 
— Pirmat, Pirmat! 

---

O’tkan kunlar (roman). Abdulla Qodiriy