Abdulla qodiriy nomidagi toshkent davlat madaniyat instituti barno G‘aniyeva kutubxona kataloglari

G.Bliss va Shiali Ranganatan klassifikatsiyasi
XX asrda yaratilgan chet el kutubxona klassifikatsiyasi sxemalaridan
eng mashhurlari G. Bliss (AqSh) va Sh. Ranganatan (Hindiston) sxemalaridir.
Nyu-York shahar kollejining kutubxonachisi G. Bliss, qat‘iy ilmiy
klassifikatsiya zarur deb jar solsa-da, haqiqatda fanlarning qat‘iy izchilligini
belgilab bermaydi. Uning klassifikatsiyasiga alternativlik printsipi, ya‘ni
bo‗lim uchun sxemada nazarda tutilgan bir necha o‗rindan mazkur kutubxona
sharoitidaeng samarali joytanlashprintsipi asos qilib olingan. G. Bliss
sxemasida bunday alternativ yechimlar juda ko‗p, masalan, psixologiya
bo‗limi yo falsafa bo‗limigakiritilishi, yoxud, antropologiya va ijtimoiy fanlar
o‗rtasida mustaqil bo‗lim qilib ajratib qo‗yilishi mumkin; texnika bo‗limini
fizika bo‗linmalari qatoriga yoki amaliy fanlar bo‗limiga joylash-tirsa bo‗ladi.
Alternativ yechimlar printsnpndan bir me‘yorda foydalan-maslik G.
Bliss sxemasini barqarorlikdan mahrum etadi: bilimning ayrim eng muhim
sohalari bo‗limlari unda muayyash o‗ringa ega emas.
Etika din bo‗limiga kiritilgan, «Revolyutsiya» rubrikasi «sotsial
buzg‗ukchilik» rubrikasi bilan yonma-yon joylashtirilgan. «Past xalqlar»,
«past irqlar» degan terminlar qayta-qayta ishlatilgan. Tabiiy tanlanish va
yashash uchun kurashning biologik qonunlariga ijtimoiy taraqqiyot omillari
deb qaraladi.
Burjua kutubxonashunosligida G. Bliss klassifikatsiyasiga. ko‗piicha
haddan tashqari yuqorn baho beriladi, biroq amalda bu klassifikatsiyadan juda
kam foydalaniladi.
Atoqli hind kutubxonachisi Shiali Ramamrita Ranganatanning
asarlari mashhurdir. Ranganatan ko‗p yillar davomida Madorasdagi
universitet kutubxonasiga rahbarlik qilgan va keksayib qolganligiga qaramay,
66
xalqaro kutubxonachilik tashkilotlarida katta ish olib borda. Ranganatanning
kutubxona ishining muammolariga doir asarlari kutubxonaning jamiyat
hayotidagi roli haqida progressiv fikrda ekanligidan dalolat beradi.