Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagokika instituti tabiiy fanlar fakulteti

CO₂ + H₂O + Yorug’lik –> O₂ + Kraxmal + Kimyoviy energiya
Shunday qilib, bizning asrimizning boshlarida kumulyativ reaksiya fotosintez allaqachon ma'lum bo'lgan. Biroq, biokimyo karbonat angidridni uglevodlarga qaytarish mexanizmlarini to'liq ochib berish uchun unchalik yuqori darajada emas edi. Afsuski, tan olish kerakki, hozir ham fotosintezning ba'zi jihatlari hali ham yaxshi o'rganilmagan. Uzoq vaqt davomida yorug'lik intensivligi, harorat, karbonat angidrid konsentratsiyasi va boshqalarning ta'sirini o'rganishga urinishlar qilingan. Fotosintezning umumiy rentabelligi bo'yicha garchi bu tadqiqotlar turli xil turdagi o'simliklarni o'rgangan bo'lsa-da, aksariyat o'lchovlar bir hujayrali yashil suv o'tlari va bir hujayrali bayroqli suv o'tlari evglena ustida o'tkazildi. Bir hujayrali organizmlar sifatli tadqiqotlar uchun qulayroqdir, chunki ular barcha laboratoriyalarda juda standart sharoitlarda o'stirilishi mumkin (2-rasm) Ular bir tekis to'xtatilishi mumkin, ya'ni suvli bufer eritmalarida to'xtatilishi mumkin va bunday suspenziya yoki suspenziyaning kerakli hajmi, xuddi an'anaviy o'simliklar bilan ishlashda bo'lgani kabi, bunday dozada olinishi mumkin. Tajribalar uchun xloroplastlar eng yaxshi yuqori o'simliklarning barglaridan ajratiladi. Ismaloq eng ko'p ishlatiladi, chunki uni yetishtirish oson va yangi barglar tadqiqot uchun qulaydir; ba'zan no'xat va salat barglari ishlatiladi.



2-rasm.Fotosintez.


2.2.Fotosintez sohasiga hissa qo’shgan olimlar haqida ma’lumot
Tabiatda barcha tirik organizmlarning hayotiy jarayonlari dinamik ravishda energiya bilan ta’minlanishga asoslangan. Bu energiyaning yagona manbayi quyosh energiyasi bo’lib, organizmlar uni to’g’ridan to’g’ri emas, balki erkin kimyoviy energiya holidagina o’zlashtirish qobiliyatiga egadirlar. Bu organik moddalar tarkibidagi kimyoviy bog’lar energiyasidir. Uni faqat yashil o’simliklar va qisman avtotrof mikroorganizmlargina hosil qilishi mumkin. Yashil o’simliklarning hayoti uzluksiz ravishda organik moddalar to’plash va tabiatga molekulyar kislorod ajratish bilan tavsiflanadi.
Fotosintezni o’rganish bo’yicha birinchi tajribani ingliz kimyogari J.Pristli 1771-yilda o’tkazgan. U sham yondirilishi yoki sichqonning nafas olishi natijasida havosi “buzilgan” shisha qalpoq ostiga yashil yalpiz shoxchasini qo’ygan va bir necha kundan keyin unda havo yaxshilanganligini aniqlagan. Ya’ni yalpiz saqlangan qalpoq ostida sham uzoq muddat o’chmasdan yongan, sichqon esa yashagan ( 3-rasm).