Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika

2.2. Oligrofren bolalar psixik rivojlanish xususiyatlarini ilmiy – 
nazariy asoslanishi. 
Bolalarda aqli zaiflik turli darajada bosh miyani shikastlanishi sababli 
vujudga keladi. Bunday shkastlanishlarga shamollash kasalliklari (eksefalitlar 
va meningoeksefalitlar) intoksikatsiyalar (endokrin, modda almashinuvi va 
bosh.) bosh miyani lat yeyishi (tabiiy va turmushdagi jaroxatlar), shuningdek 
ko’plab boshqa kasalliklar bo’lib, ularning manbaalari to’liq o’rganilmagan. 
Bosh miyani jarohatlanishining moxiyati va ularni nomoyon bo’lish 
xususiyatlari psixiatriya va nevropatologiya darsliklarida bayon qilingan. 
Yordamchi maktab o’quvchilarining psixologik harakteristikasi, o’qituvchi 
uchun kerakli bo’lgan ma’lumotlar bilan chegaralangan bo’lishi kerak, ya’ni 
o’qituvchi ularga asoslanib malakali kuzatuvni amalga oshiradigan va ong 
muximi ta’lim – tarbiya jarayonida individual yondoshilishi to’g’ri tanlay 
oladigan bo’lishi kerak.
Turli hil kasalliklar natijasida oliy nerv faoliyatini buzilishi ham turlicha 
bo’lib, turli hil psixik buzilishlar vujudga keladi. Yordamchi maktab 
o’qituvchisi, u yoki bu o’quvchida aqli zaiflikni qaysi kasallik keltirib 
chiqarganligini bilishi kerak. 
Aniq tashxis va kasallik tarixini bilish, o’qituvchiga, o’quvchini xulqini 
xususiyatlarini va psixik xolatini yaxshi tushunishga yordam berib, ta’lim 
tarbiyada individual yondoshishni maqsadga muvofiq metodlarini tanlash 
imkoniyatini beradi. 
Har bir o’quvchining diagnozi va kasallik tarixi uning dinamikasi haqidagi 
barcha ma’lumotlari alohida shaxsiy papkasida saqlanadi. Amaliy maqsad 
nuqtai nazaridan, yordamchi maktab o’quvchilarini butun tarkibini asosiy ikki 
guruhga ajratish mumkin. Birinchi guruhga rivojlanishni ma’lum bir bosqichida, 
bir marta bosh miyasi shikastlangan va keyinchalik defekr asosida rivojlanuvchi 
bolalar kiritiladi.

---

26 
Ikkinchi guruhga o’qish davomida muntazam bosh og’rig’I kasalligiga 
mansub bo’lgan kiritiladi. Ular rivojlanadi va ayni paytda kasal bo’lib yuradilar, 
ularning holati sezilarli darajada o’zgarishi mumkin.
Yordamchi maktab o’quvchilarini guruhlar bo’yicha ko’rib chiqamiz.
Birinchi guruh 
Bolani bosh miyasini shikastlanishi uning rivojlanishini qaysi bosqichida 
sodir bo’lganligiga qarab ikki kichik guruhga ajratish mumkin: A) homila 
davridagi yoki chaqaloqligidagi rivojlanish davrida: B) maktabgacha yoshdagi 
yoki boshlang’ich maktabdagi rivojlanish davrida.