|
■Datonat bilan”. Bir qarashda yurtimiz ko‘rkiga ko‘rk, tarovatiga tarovat qo‘shib,
pdamlarga toza havolar hadya etayotgan daraxtlar ta’rifiga, ekologiyamizning
dolzarb masalasiga bag‘ishlanganga o'xshab ko‘rinayotgan ushbu she’r to‘liq
lamziy obrazlar asosiga qurilgan. Ya’ni, unda oydin ko'rinib turgan ma’nodan
iqari shoimi o‘yga toldirgan inson va Vatan munosabati haqidagi ijtimoiy-
■afiy qarashlari ham zuhur topgan ichki ma’no ham mavjud. She’rdagi matonat
fcaehr-oqibat ramzi bo‘lgan yurtdosh daraxtlar bu - qanoatli, andishali, halol,
H rv a r va yurtparvar vatandoshlarimiz timsoli bo‘lsa, bo‘ron, qahraton qahri, bir
Lvda ko‘karmoq, kuzgi bulutlar, qora sovuq, o‘t, chaqmoq, duradgor qushlar,
^■movuq-ilon kabi o‘xshatish va metaforalar asosiga qurilgan obrazlar Ollohning
■odasiga yuborgan sinovlarini ifodalaydi. Dunyoda ommaviy madaniyat ta’sirida
■son uchun umumbashariy va muqaddas tushunchalar salmog‘i yo‘qolib
■■yotgan, hech qanday cheklovlar, qadriyatlar, axloq - odob qoidalari uning
■flaqonli hayot kechirish”iga (“to‘laqonli hayot kechirish” deganda ular
B e la m i nazarda tutganlarini hamma ko‘rib turibdi) tushov bo‘lmasligi kerak ,
Lrgan xudbinona qarashlar natijasida o‘z oldidagi barcha insoniy burchini unutib,
Kbanlikka yuz tutayotgan odamzodning ba’zi vakillariga nafrat tuyg‘usi shoir
b b in i bezovta qilganda o‘zbek degan o‘zligidan kechmas eli borligiga
nkronalar keltiradi:
■evalar to‘kasiz dasturxonlarga,
lozalab berasiz achchiq havoni.
fcyanib sizdayin qadrdonlarga
pylayman betiyiq sayoq dunyoni.
* ‘stlog‘ingiz silab tomirimda nur,
Do‘shig‘ingizda bor xushbo‘y daraklar.
■oringizga shukr, Sizga tashakkur,
Yatandosh daraxtlar, yurtdosh daraxtlar!
pAytgil, do‘stim,...”, B-7)
She’riyatimizda Vatan mavzusi va uni ifodalagan poetik obrazlar haqida
prrim mulohazalarimiz yuzasidan o‘z xulosalarimizni keltiramiz:
1.Istiqlol davri o‘zbek she’riyatida Vatan mavzusi keng tarannum etilayotir.
Blaming hammasida ham ozod va obod 0 ‘zbekistonning tengsiz muvaffaqiyatlari,
■usn jamoli, tog‘lari va vodiylari , shahar va qishloqlari, bog‘lari va dalalari
kuylanadi. Bu she’rlaming ko‘pchiligida Vatan muhabbati katta mahorat bilan
53
kiangan. Original va zalvorli mazmun kasb etgan poetik obrazlar ushbu
jorat natijalaridir.
J
2. Shoirlarimiz ijodida tabiat-jamiyat-inson hayotida kechayotgan voqea-
fcsalar, o‘zgarishlar shaxs erki, millat hurriyati, Vatan istiqloli va istiqboli
W nazaridan talqin qilinadi. Shoiming favqulodda betakror poetik obrazlar
tish mahorati she’rlaming badiiy-estetik va intellektual-fikriy ta’sir darajasini
Jiadi. Insonning jamiyat va Vatan, o'tmish va kelajak oldidagi burchi, umuman
Sn bo‘lib yaralishning o‘zi juda ulkan mas’uliyatdir, degan ijtimoiy - falsafiy
isepsiya, ko‘ngilga, o‘zlikka sodiq qolib haqiqiy umr kechirish xavotiri shoir
i, qalbini bezovta qiladi, uning qalamidan xalq ezgu orzu-umidlariga esh,
plariga yupanch, hasrat-u hazin tushkunlikdan yiroq badiiy barkamol she’riy
т!аг yaralishiga sabab bo‘ladi.
Sirojiddin Sayyidning Vatan mavzusidagi she’rlari shaxs erki, tafakkuri, millat
ligi, ko‘ngil ozodligi, ozodaligi, Vatan mustaqilligini asrash-avaylash va bu
taatga shukronalik g‘oyalari bilan sug‘orilgan serzavq va hikmatli lirikadir.
Lda umuminsoniy qadriyatlar va Vatan tushunchalari yangicha idrok etiladi.
punonchi, shoir insonni'o‘z-o‘zini anglashi, o‘zlikni qadrlashi va ulug‘lashi bu -
baianni anglashi, Vatanni qadrlashi va ulug‘lashidir, degan badiiy-falsafiy
■onsepsiyasi bilan ajralib turadi.
U Iqbol Mirzo Vatan mavzusidagi lirikasida milliylik, tarixiylik, go‘zallik, ezgulik,
adolat singari bashariy qadriyatlar orqali kamolga etgan shaxs nigohi bilan Inson
■ Vatan munosabatlarini kuzatadi va shaxs didini, dunyoqarashini, jamiyat
p a ’naviyatini yuksak mezonlarda oMchaydi. Ya’ni, barkamol shaxs va ma’naviyati
boy jamiyat o‘z manfaatlarini millat va Vatan manfaatlaridan yuqori qo‘ymaydi,
ibalki bu manfaatlar umumiyligiga iymon keltiradi, degan ijtimoiy - falsafiy
tfconsepsiya shoiming bu mavzudagi she’rlarining tayanch asosidir.
54
швов
IJODKORNING MA’NAVIY - AXLOQIY KONSEPSIYASI
3.1.
Muhabbat lirikasi va poetik obrazlar rang-barangligini o‘rganish
f "Ko‘ngil badan mulkining podshohidur, anga ham sihhat munga ham sihhat,
d tabohi munga ham tabohi”79 deb yozgandilar hazrat Alisher Navoiy
iprining “Mahbub ul-qulub” asarlarida va asrlar bo‘yi anglangan haqiqat shu
■diki, ko‘ngilni “sihhat” toptirmoq - shaxsni kamol toptirmoq, ko‘ngilni
rzallashtirmoq - ruhni, jismni go‘zallashtirmoqdir. Bu vazifalami esa mutafakkir
inunavvar ijodkorlarimiz hammadan ko‘p o‘z zimmalariga oladilar. Bugungi
[adabiyoti ham tobora o‘zining asl o‘zanlariga tushib, ko‘ngilga qaytib, insonga
feg o‘zligini, mohiyatini tanitishga, ma’naviyatini boyitishga xizmat qilmoqda.
feulik, adolat, go‘zallik prinsiplariga asoslangan, umuminsoniy qadriyatlar bosh
aon bo‘lgan adabiyotimizda insonga chuqur hurmat, undagi oliyjanob va nurli
lidolaming tantanasiga qat’iy ishonch bilan yo‘g‘rilgan muhabbat mavzusi azaliy
abadiy mavzulardandir. Ishq vasf etilgan bir-biridan yoniq she’rlar o‘zbek
friyatining go‘zal muhabbat lirikasini oshiqlaming chin ma’nodagi ko‘ngil
Bkhaniga aylantirdi. Bizning bebaho mumtoz she’riyatimizning benazir iste’dod
■biblari, buyuk so‘z san’atkorlari* butun umr ishqni kuyladilar, ishq yo‘lida ijod
Uldilar. Bu ijodda go‘zallik zavqining mukammalligi, ruh fazosining behad keng
В yuksakligi, timsol va ramzlarga yo‘g‘rilgan falsafiy, olmos kabi serqirra
Lazmun davrlar osha insoniyat idroki va tafakkurini o‘ziga mixlab olganligining
jboisi esa bu ishqiy satrlaming hayotbaxsh nafasi har qanday idroki karaxt, ko‘ngli
Bosh kimsaga ham ta’sir o‘tkaza olishidadir, balki. Mumtoz adabiyotimizda ishq
lasfi g‘oyat teran idrokka asoslanadi. Ya’ni borliqni sevish, borliqqa bog‘liqlikni
evish, oshiq va ma’shuqqa xayrixohlik, b on go‘zallikni sevish. Bu
■fealliklaming kamoli esa Olloh ishqiga asoslanadi. Muhabbat tushunchasi,
Laldan, yaxlitligicha tushunilgan (ya’ni, Vatanga muhabbat, onaga muhabbat,
Lrga, do‘stga va hokazolarga muhabbat sifatida jo ‘nlashtirilmagan) Sharqda bu
I k m iu e p Навоий. “Махбуб ул-кулуб” . ^ЗФ А . Мукаммал асарлар тропами, 20-томлик, 14-том, Тошкент-
Do'stlaringiz bilan baham: | 
