2. Yevropa ittifoqiga a’zo yetakchi mamlakatlar turizm Yevropa ittifoqi (YeI) – Yevropaning rivojlangan davlatlarni iqtisodiy jihatdan birlashtiruvchi tashkilot. 1993 yil 1 noyabrgacha rasmiy ravishda etakchi G’arbiy Yevropa mamlakatlarining birlashgan guruhi Yevropa hamjamiyati deb atalar edi. 1993 yil birinchi noyabrda Maastrixt bitimi kuchga kirgandan keyin bu guruhning nomi rasmiy ravishda Yevropa Ittifoqi deb atala boshlandi. Ittifoq a’zolari o’rtasida keng iqtisodiy yerkinlik va hamkorlik (Erkin savdo. turizm sohasi bo’yicha ochiq iqtisodiy hududi siyosati, bojxona, valyuta, tovar va xizmatlar, transport harakati yerkinligi munosabatlari) o’rnatilgan. Shengen shartnomasiga asosan YeI ga a’zo davlatlar o’rtasida Shunday kelishuv mavjudki. bu davlatlarning biriga kelgan mehmon qolgan 9 ta davlatga yerkin o’ta oladi. Bunday tartib soddalashtirilgan. YeI ga a’zo mamlakatlarga xorijiy turistlarni juda katta qismi tashrif buyuradi.Yevropa Ittifoqiga a’zo mamlakatlar ichida xorijiy turistlarni qabul qilish bo’yicha Fransiya. Ispaniya. Italiya. Buyuk Britaniya mamlakatlari etakchilik qilmoqda. Bu mamlakatlarga umumiy tashriflarning 73%i to’g’ri keladi. Xalqaro turizm daromadlari bo’yicha birinchi o’rinda Ispaniya. keyin Fransiya. Italiya va Germaniya mamlakatlari yuqori ko’rsatgichlarga yerishgan.Yevropa mintaqasi bo’yicha xalqaro turistik tashriflarning 66% Yevropa ittifoqiga kiruvchi mamlakatlarga to’g’ri keladi. Xalqaro turizm daromadlarining qariyb 68%i Yevropa mintaqasida. Yevropa ittifoqiga a’zo mamlakatlar hissasiga to’g’ri keladi.Yevropa ittifoqiga hozirgi kunda 15 ta davlat a’zo: Germaniya. Buyuk Britaniya. Belgiya. Italiya. Lyuksemburg. Gollandiya. Nidyerlandiya. Fransiya. Daniya. Irlandiya. Ispaniya. Portugaliya. Avstriya. Finlandiya. Shvetsiya. uning kengayish istiqbollari ham bor.
3.1-jadval. 2012 yil Yevropa Ittifoqiga qilingan tashriflar va xalqaro turizmdan kelib tushgan tushum
№
Turistlarni qabul qiluvchi asosiy
mamlakatlar
Xalqaro turistik tashriflar
Xalqaro turizmdan kelib tushgan tushum miqdori
2012
o’zgarishi %
ulushi %
2012
2012 mlrd. AQSH dol.
o’zgarishi %
ulushi %
2012
2009/
2010
2010/
2011
2010/
2011
2011/
2012
Fransiya
77.012
-2.6
2.4
29.2
32.329
-2.5
7.8
19.7
Ispaniya
51.748
4.6
3.3
19.6
33.609
4.5
2.2
20.4
Italiya
39.799
-3.9
0.6
15.0
26.915
-6.2
4.3
16.4
Buyuk Britaniya
24.180
-9.4
5.9
9.2
17.591
-16.7
8.0
10.7
Avstriya
18.611
1.1
2.4
7.1
11.237
1.9
11.1
6.8
Germaniya
17.969
-5.9
0.6
6.8
19.158
-0.3
4.0
11.6
Portugaliya
11.666
0.6
-4.1
4.4
5.919
4.2
7.5
3.6
Nidyerlandiya
9.595
-5.0
1.0
3.6
7.706
-6.8
14.6
4.7
Irlandiya
6.476
-4.4
1.9
2.4
3.089
7.0
10.7
1.9
Belgiya
6.724
-0.1
4.2
2.5
6.892
4.7
-0.2
4.2
Jami
263.78
-
-
100
164.44
-
-
100
Manba: Butun jahon turizm tashkiloti (BTT). 1. Germaniya davlatining turizm iqtisodi. Germaniya respublikasi yuqori darajada rivojlangan industrial davlat. Germaniya aholisini joylashuvi. mehnatda bandlik strukturasi va sinfiy tarkibiy jihatdan nafaqat Yevropada. hatto dunyoda oldingi o’rinlardan birini egallaydi. Aholisi - 82.0 mln. kishi. egallagan maydoni - 356 ming kv.km.
Germaniya Yevropaning markazida joylashgan. Uni sharq tomondan Polsha va Chexiya, Janubdan Shveysariya va Avstriya, Janubiy-Farbdan Fransiya. Farbdan Belgiya va Gollandiya. Shimolda esa Daniya davlati. Shimoliy Sharqda Boltiq dengizi va Shimoliy Farbda Shimoliy dengiz o’rab turadi. Millionlab sayyohlarga turistik xizmat ko’rsatish. bir tomondan juda katta tadbirkorlik imkoniyatlarini ochib byersa. ikkinchi tomondan. keyingi yillarda vujudga kelgan raqobat muhitini kuchaytirib yubormoqda. Ayni paytda tobora ko’payib borayotgan ishlab chiqaruvchilar (bevosita xizmat ko’rsatuvchilar. turoperatorlar) va vositachilar (turagentlar) sekin rivojlanayotgan turizm bozorini o’zaro taqsimlashi kerak. Yangi ochilgan turagentliklarning qarayib yarimi 5 yildan so’ng o’z faoliyatini to’xtashishi mumkin. Chunki keyingi yillarda bankrotga uchragan kompaniyalar soni keskin ko’paydi. Har yili 200 ga yaqin firmalar yopilishi kuzatilmoqda. Shu tufayli. tarmoqqa xos bo’lgan tajribalar va shaxsiy tadbirkorlik qobiliyati bilan birga. tadbirkorlik sohasida muvaffaqiyatga yerishish uchun korxona xo’jaligi bo’yicha “nou-xau”lardan xabardor bo’lishni taqozo etmoqda.
Germaniyada turizm sohasidagi tadbirkorlik faoliyati uchun erkinlik mavjud ya’ni turagentlik yoki turoperatorlik faoliyati bilan shug’ullanish uchun litsenziyalashtirish jarayoni yoki ruxsatnomalarni chegaralash kabi hollar kuzatilmaydi. Buning uchun avvalo tadbirkorlik faoliyati qo’mitasida ro’yxatdan o’tish lozim. Shu bilan birga kasb-hunar jamiyati. tadbirkolikni nazorat qilish qo’mitasi. sanoat va savdo nazorati organlarining ro’yxatlaridan o’tiladi. Shuningdek Moliya vazirligining joylardagi tegishli idoralari ro’yxatidan o’tib, soliq to’lov raqami olish kerak. Korxonaning soliqqa tortilish tartibi quyidagicha:
- daromadga bog’liq bo’lgan soliq (daromad korporatsiya, tadbirkorlik faoliyati solig’i);
- mulkka bog’liq bo’lgan soliq (mulk, tadbiirkorlik faoliyati yer solig’i);
- aylanma oborot solig’i;
- korporatsiya solig’i (kapital jamiyatlarida).
Turistik korxonaning tashkiliy hududiy tuzilishi ko’proq korxona iqtisodi, soliq, fuqarolik hududi nuqtai nazaridan kelib chiqqan holda tanlanishi kerak.
Germaniya bir necha yillar mobaynida tavakkalchilik va puxta ishlab chiqilgan rejalar asosida kuchli turizm industriyasini barpo etishga yerishdi. Yevropa mintaqasidagi umumiy turizm balansini saqlab turuvchi yirik turistik firmalar ham. Shuningdek. eng ko’p sayohat qiluvchi insonlar ham bu mamlakatda faol ish yuritishadi.Germaniya mamlakati xalqaro turizm harakatlarining iqtisodiy tahlil natijalarini ko’rsatishicha. jahon bo’yicha turistik tashriflarning 2.5% Germaniya mamlakatiga to’g’ri keladi. 2011 yilga nisbatan 2012 yilda xorijiy turistlar tashrifi 0.6%ga ko’paygan. Daromadlar bo’yicha jahon turizm daromadlarining 4.0% bu mamlakatga to’g’ri kelgan. 2011 yilga nisbatan 2012 yilda daromadlar miqdori 4.0%ga o’sgan. Yevropa mintaqasi bo’yicha xalqaro turistik tashriflarning 4.5%ni. daromadlar miqdori bo’yicha 8.0%ni tashkil qilgan.2012 yilda har bir xorijiy tashrif 1066 AQSH dollarini tashkil qilgan. O’zbekiston bilan Germaniya o’rtasida 1992 yil 6 martda diplomatik munosabatlar elchixonalar darajasida o’rnatilgan. Ikkala mamlakat o’rtasida yaxshi iqtisodiy munosabatlar mavjud. Germaniya yordamida Toshkent ayeroporti modyernizatsiya qilindi. 132 ta qo’shma korxona mavjud. Toshkent - Frankfurt shaharlari o’rtasida bevosita samolyot aloqalari o’rnatilgan.
