|
Tunuka va listlarni kesish.
1.Dastaki qaychilar bilan kesish mashqi. Dastaki qaychilar bilan qalingi 0,1-1 mm gacha bo’lgan temir tunukalar, qalinligi 1,5-2 mm gacha bo’lgan mis, alyuminiy, latun’, dyuralyuminiy listlari kesiladi. Kesish mashqi davomida tunuka kutichalar, kurakcha, chelakcha spirtovka,kalirimetr,yelimdon va boshkalar uchun zagatovkalar tayyorlanadi.
Tunuka va listlarni to’g’ri chiziq buylab kesish. Buning uchun:
A) masshtabli lineyka va chizg’ichdan foydalanib tunuka va listlarga bir nechta parallel to’g’ri chiziqlar chiziladi;
B) qaychini o’ng qo’lda tutib, kesish ishlari bajariladi
Bunda bosh barmok bilan yukoriga dasta, ko’rsatkich va o’rta barmoklar bilan pastki dastadan tutiladi. Sinchalok (chinachok) dastalar orasida tutiladi. U kesish vaqtida dastalarni kerib,tiglarni kerish va qaychini surish uchun xizmat kiladi;
V) kesiladigan tunuka va listlar chap qo’lda tutiladi;
G) dastaki qaychi bilan qo’lda kesish kiyin bo’lgan hollarda uning dastaki tiskiga kistirib olinadi. Bu narsa kiska o’lchamli tunukalarni kesishda qo’laylik tugdiradi. Dastaki qaychi bilan kesish vaqtida quyidagilarga roiya kilish talab etiladi:
Tiglarning bir-biridan tulik utib ketishiga yul qo’ymaslik kerak. Bu holda yupqa tunukalar yirilib ketadi, qalinroklari egilib, sifati buziladi.
Dastani uchidan tutmaslik kerak. Aks holda qo’l dasta orasida kolib jaroxatlanishi mumkin.
Tunukalarni chap qo’lda extiyotkorlik bilan tutish kerak. Uning o’tkir kirrasi qo’lni kesib yoki tirnab ketadi.
Chap qo’lning ko’rsatkich va o’rta barmoklarining tiglariga yakin tutmaslik kerak. Bu narsa panjalarning jaroxatlanishiga sabab bo’ladi.
Tiglarni kerishda tunukani oldinga (uzingizga qarab) surish kerak. Aks holda u tigdan chiqib ketadi.
Jag’lari bushab ketgan qaychilardan foydalanmaslik kerak chunki bunda kesish ogirlashadi,tunukalar kayirib bukib yuboriladi.Shuning uchun kesishdan oldin bu xildagi qaychilarning jag’larni kerakligicha kotirib olish kerak.
Quyidagilar qat’iy man etiladi:
A) qalin va qattiq po’lat listlarni dastaki qaychida kesish.
B) po’lat simlarni va mixlarni qaychida kesish;
V) qo’lning kuchi yetmagan takdirda listlarni qaychi tiglari orasiga olib bolgalab kesish;
G) dastaki qaychini tiskiga o’rnatib,butun gavda bilan bosib kesish.
Dastaki qaychilar bilan tunukalarni egri chiziq buylab kesish.Buning uchun:
A) kerak o’lchamdagi egri chiziqli rejalar chizilgandan so’ng tunukalarni to’g’ri chiziqli qilib kesib olinadi. So’ng reja buyiga egri chiziqlar bo’yicha kesishga utiladi;
B) qaychining unakay yoki chapakay ekanligiga e’tibor berilib, kesish soat strelkasi yo’nalishda (unakay qaychilarda) yoki unga teskari yo’nalishda (chapakay qaychilarda) bajariladi.
Egri chiziqlar bo’yicha kesish ishlarini olib borishda ham yukoridagi qoidalarga tula amal qilinadi.
Richagli qaychilar bilan kesish mashqi. Dastaki qaychilar bilan kesishning iloji bulmagan qalin metall listlari richaglar richagli qaychi bilan kesiladi. Uning yordamida qalinligi 5 mmgacha bo’lgan ensiz listlar,polosa va lentalarni kesish mumkin.
Richagli qaychilar bilan listlarni kesish uchun;
A) dastani o’ng qo’lda ushlab yukoriga chetki vaziyatgacha ko’tariladi.
B) kesiluvchi listni undagi reja chizig’i yukorigi tigga to’g’ri keladigan qilib,chap qo’lda gorizantal vaziyatda tutiladi.
V) dastani pastga bir tekisda bosib,list kesiladi.Bunda tigning metallni butunlay kesib utib ketishiga yul qo’ymaslik kerak:
G) so’nggi qatlamlarni butunlay kesib tushirish uchun dastani yukoriga ko’tarib, listni strelka yo’nalishida surib yukoridagi hollar takrorlanadi.
Ish boshlashdan oldin:
A) richagli qaychi ishkalanuvchi kimlarning moylanganligini;
B) jag’lari yetarli darajada kotirilganligini tekshirib olish kerak.
Ish vaqtida:
A) kiska o’lchamli detallarni kesishda ularni qo’l bilan tutmaslik kerak. Buning uchun sikuvchan vintdan foydalanish yoki uning ustiga enlik plastinka quyib bosib turish kerak.
B) kesish vaqtida richagga zarb bermasdan bir tekis bosish zarur;
V) chap qo’lga xar extimolga karshi qo’lkop kiyib olish lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
