Рус-турк уруши ва Берлин конгресси Турк султонининг славянларга нисбатан зўравонликларни тўхтатиш ҳақидаги талабини (Лондон баённомаси) бажаришдан кескин бош тортганлиги сабабли Россия Усмонлилар империясига уруш эълон қилди (1877 йил 24 апрель). Абдулҳамидни пул ва ўқ-дорилар билан таъминлаб турган Англиянинг катта ёрдам кўрсатишига (турк армияси магазинли милтиқлар билан қуролланган эди) қарамай, турклар учун олдиндан тайёрлаб қўйилган қалъа ва дала истеҳкомларидан фойдаланиш имконияти мавжуд бўлсада – уруш Туркия учун мағлубият билан тугади. 1877 йил охирида рус армияси Болқон орқали ўтди ва Адрианополга яқинлашиб, ҳеч қандай қийинчиликсиз Константинополни ишғол қилиш имконига эга бўлади. Плевна ва Шипкининг бой берилиши, Усмон-пошо армиясининг таслим бўлиши, Сулаймон ва Мухтор қўшинларининг тор-мор бўлиши ва русларнинг пойтахтга яқинлашиши Константинополда кучли хавтотирга олиб келади. Парламент ҳукуматни алмаштириш ва Россия билан урушни зудлик билан тўхтатишни талаб қилди; султон Осиёга қочишга тайёрланди, армия қолдиқлари жанговар руҳини йўқотган, ҳамма жойда талон-тарож бошланганди. 6 январь куни Абдулҳамид рус армияси бош қўмондони ҳузурига сулҳ тузишни сўраб ўз вакилларини жўнатди. Рус армияси бош қўмондони фақат умумий тинчлик шартлари белгилаб олинган тақдирдагина сулҳ тузиш мумкинлигини айтди. 1878 йил 3 март куни Сан-Стефанода имзоланган дастлабки шартномага кўра Руминия ва Сербия мустақил деб тан олинди, Болгария провинцияларига ўзини-ўзи бошқариш ҳуқуқи берилди; Россия, Сербия ва Черногория катта ҳажмдаги ҳудудлар берилди; уруш харажатлари учун контрибуция белгиланди.
1878 йил 13 июлда Берлин конгрессида шартномани ўзгартириш мақсадида хорижий давлатлар аралашуви оқибатида султон Боснияни австрияликларга, Кипрни инглизларга, Эпир ва Фессалиянинг бир қисмини юнонларга топширишига тўғри келди. Доимий молиявий муаммоларга албанлар итоатсизлиги ҳам қўшилди. Черногорияга ўтган ерлар аҳолиси давлатларнинг улар қарорига кўра султон итоатсиз халқларни бўйсундириши ҳақидаги қарорини тан олишдан бош тортарди. Гарчи ғанимга ёрдам беришни истамаган ҳолда узоқ ўйланишлардан кейин бўлса ҳам, султон 1880 йил ноябрда Дульцино қалъасида итоатсизларни бўйсундирди.
Сан-Стефано шартномаси имзолангандан кейин озгина вақт ўтгач, турк газеталарида рўй берган воқеаларга Абдулҳамид шахсияти учун хос бўлган қуйидаги расмий изоҳ чоп этилди:
««Аллоҳдан ўзга Илоҳ йўқ ва Муҳаммад унинг Расулидир. Худонинг амри билан русларга тинчлик ато этилди. Мўминларга маълумки, лаънати санамларга сиғинувчилар исён кўтариб, ўлпон тўлашдан бош тортдилар, қўлларига қурол олиб, энг янги даврнинг иблисона ҳийла-найранглари билан қуролланган ҳолда мўминлар ҳукмдорига қарши чиқдилар. Аллоҳга ҳамду-санолар бўлсин. Ҳақиқат қарор топди. Муҳтарам ва музаффар ҳукмдоримиз ғайридин итларга қарши курашга бу сафар ёлғиз ўзлари чиқдилар. Чексиз марҳамати ила ғайридин итларга улар тиз чўкиб сўраган тинчликни ҳадя этига қарор қилдилар. Эндиликда, мусулмонлар, дунё яна Истанбулдан туриб бошқарилади. Руслар ҳукмдорининг биродари зудлик Истанбулга кўп сонли мулзимлари билан ташриф буюрди, бошидан кул сочиб, гуноҳидан ўтишни сўради ва тавба қилди. Бунда у тўлаши лозим бўлган оддий ўлпон тўланиши талаб қилинади ва шундан кейин мўминлар ҳукмдори чексиз марҳамати ва сабр-бардоши билан руслар ҳукмдорини унунг мамлакатида вассал ноиб этиб тайинлаш ҳақидаги қарорни тасдиқлайди. Лекин янги ғалаёнлар ва қаршиликлар эҳтимолининг олдини олиш учун султон, ернинг олий ҳукмдори сифатида, 450 минг нафар рус Болгарияда гаров сифатида қолишига буйруқ берди. Қолган ғайридин итлар эса ўз ватанига қайтиб кетиши мумкин, лекин фақат Истанбул ёки унинг яқинида чуқур иззат-икром кўрсатилгандан сўнг».
(Газета Гатцука, 1878 г. № 12, из смирнской газ. «Ахбарь»)
1878 йилнинг июлида Сулаймон-пошо жараёни бўлиб ўтди. Плевна қулашидан бир ой олдин Болгария саҳнасида қуруқликдаги барча қўшинлар қўмондони этиб тайинланган Сулаймон-пошо, олий ҳарбий кенгаш (дари-хура) аралашуви оқибатида танг аҳволга тушиб қолгач, барча ҳарбий соҳадаги муваффақиятсизликлар учун айбдор бўлиши лозим эди. Судда ўзини эҳтирос билан ҳимоя қилиб, у берган жавобларида гоҳида Абдулҳамидни ҳам аяб ўтирмади. Оқибатда, айбловларнинг беқарорлигига қарамай, 1878 йил 15 ноябрда Сулаймон-пошо ҳуқуқлар, мансаблар ва орденлардан маҳрум этилган ҳолда абадий сургунга ҳукм қилинди. Бироқ Абдулҳамид бу ҳукмни юмшатиб, Бағдодга 6 йил сургун билан алмаштирди. Шу йилнинг ёзида эса ўтган уруш ҳақида усталик билан танлаб олинган расмий ҳужжатлар тўплами (Зубдатул-Хақаин) нашр этилди, унга кўра турк стратегиясидаги барча энг яхши юришлар (масалан, Плевна) шахсан Абдулҳамид ташаббуси билан юзага келгани ва ривож топгани ҳақида тасаввур уйғониши лозим эди.
