Abdujabbor muhammadiyev

dagi  epidemiyalarni  tarqatish  uchun  telekommunikatsiya 
tarmoqlari  qulaydilar.  Shaxsiy  kompyuterga  virus  yuqishi  yoki  u 
aloqada  bo'lgan  kompyuterga  virusni  yuqtirish  uchun  bir  martagi- 
na  aloqada  bo'lishning  o‘zi  yetarlidir.
Ammo  virus  yuqishining  eng  ko‘p  uchraydigan  usuli — dastur- 
lardan  nusxa  ko'chirishdan  iborat bo'lib, shaxsiy EHM foydalanuvchi- 
larining  odatdagi  ishi,  amaliyotidir.  Virus  yuqqan  dasturlardan 
ham  nusxa  ko'chirilib  qoladi.  Mutaxassislar  o'g'irlangan  dastur­
lardan  nusxa  ko'chirmaslik  kerakligi  to'g'risida  ogohlantiradilar.
Biroq  ba’zan  rasmiy  taqdim  etiladigan  dasturlar  ham  virus 
yuqish  manbai  bo'lishi  mumkin.
Ko'pincha  kompyuter epidemiyasini  Komell  universiteti  (AQSH) 
talabasi  Robert  Moriss  nomi  bilan  bog'laydilar.  Uning  harakatlari 
natijasida  AQShning  sharqiy  va  g'arbiy  qirg'oqlaridagi  muhim 
kompyuter  tarmoqlari  virus  yuqtirib  olishdi.  Epidemiya  6  mingdan 
ortiq  kompyuterni  va  70ta  kompyuter  tizimini  qamrab  oldi.  Xusu- 
san  NASA  kompyuter  markazlari,  Divermor  Yadro  tadqiqotlari 
markazi,  Garvard,  Pitsburg,  Merilend,  Viskonsin,  Kalifomiya,  Sten- 
ford  universitetlari  virusdan  aziyat  chekdilar.  Bunday  miqyosdagi 
ko'lam  ta’sirli,  albatta.  Ammo  jahon  bozorida  Rossiya  dastur 
ishlab  chiquvchilari  tomonidan  yozilgan  virusga  qarshi  (antivirus) 
dasturlar  tobora  ko'proq  ommaviylashib  bormoqda.  Virus  yara- 
tuvchi  esa,  Kaliforniya  universitetining  studenti  Fred  Kouen  bo'lib, 
u  1984  yili  konferensiyalardan  birida  so'zga  chiqib,  o'zining  bir 
do'sti  «kompyuter virusi»  deb  atagan  shaxsiy  tajribalari  to'g'risida 
gapirib  bergan.
Viruslarning  amaliy  qo'llanishi  boshlanishi  bilan,  ma’lumki, 
banklar,  sug'urta  kompaniyalari,  korxonalar o'zlarining  kompyuter- 
lariga  virus  yuqqanligini  bilib  qolib,  bu  haqdagi  ma’lumotlar  os- 
hkor  etilishiga  yo'l  qo'ymaganlar.
Matbuotda  ham  ko'pincha  kompyuter virusi  bilan  «AIDS»  virusi 
o'rtasida  parallel  o'tkazilgan.  Faqat  bir  yoki  bir  necha  sheriklar 
bilan  tartibga  solingan  aloqa,  munosabatda  bo'lish  virus  yu- 
qishidan  saqlashi  mumkin.  Ko'plab  kompyuterlar  bilan  tartibsiz
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

aloqalar  bog'lash  ham  kasallanishga  olib  keladi.  Shuni  qayd 
etmoqchimizki,  tekshirilmagan  dasturiy  ta’minotdan  foydalanishni 
cheklash  istagi  amalda  bajarib  bo'lmaydigan  ish  bo'lib  qolaversa 
kerak.  Bu  toza,  sof  tashuvchilardagi  firma  dasturlari  erkin  ayir- 
boshlanadigan  (konvertirlanadigan)  valyutada juda  qimmat  turishi 
bilan  bog'liq.  Shu  sababli  ulardan  nazoratsiz  nusxa  ko'chirilishidan 
deyarli  qutulib  bo'lmaydi.  Haqiqatda  shuni  qayd  etish  kerakki, 
kompyuter viruslarini  tarqatishning  ayrim  ijobiy tomonlari  ham  bor. 
Xususan,  ular  dasturiy  ta’minotni  o'g’irlovchilardan  eng  yaxshi 
himoya  hamdir.
Ko'pincha  dastur  ishlab  chiquvchilar  ongli  ravishda  o'z  disket- 
alariga  keyinchalik  har qanday  virusga  qarshi  dastur  bilan  yaxshi 
aniqlanadigan  biron-bir  xavfsiz  virusni  yuqtiradilar.  Bu  hech  kim 
bunday  disketadan  nusxa  ko'chirishga  tavakkal  qila  olmasligi 
uchun  yaxshi  kafolat  bo'lib  xizmat  qiladi.