Abdujabbor muhammadiyev

dalarni  shakllantirishning  obyektiv  qonuniyatlarini  yanada  chuqur 
bilish  hamda  normaning  tuzilishini  takomillashtirish,  axborot  oqim- 
larini  yo'lga  solish,  sanksiyaning  amal  qilishi  oldidagi  to'siqlami 
bartaraf  etish  orqali  erishiladi.
Optimallik  darajaga  ham,  intensivlikka  ham  ega  emas.  Chu- 
nonchi,  ma’lum  normani  «ko'proq  darajada  optimal»  yoki  «kamroq 
darajada  optimal»  deb  baholab  bo'lmaydi.  Darajalilik  huquqning 
optimalligiga  emas,  samaradorligiga  xosdir.
G o m e o s ta tik a
Gomeostatika  -   bu  kibernetika  va  avtomatik  tartibga  solish 
tizimlari  nazariyasi  negizida  vujudga  kelgan  ilmiy  yo'nalish.
Murakkab  tizimlar  u  yoki  bu  darajada  gomeostatikdir  -   ular- 
ning  har  biri  o'z  hayotiy  muhim  parametrlariga  ega  bo'lib,  bu 
parametrlar  ma’lum  chegaralarda  qo'llab-quwatlanishi  zarur.
Tartibga  solish  mexanizmining  barqarorligi  haqidagi  tasavvur 
dastlab  kibemetikada  vujudga  kelgan.  Shu  bilan  birga  u  ijtimoiy 
boshqaruv  va  ijtimoiy  tartibga  solish  sohasiga  ham  amal  qiladi 
hamda  tartibga  solish  atributi  sifatida  turli  ijtimoiy  fanlarda  rivojla- 
nadi.  Avtoregulyatsion  tizim  sifatida  qaraluvchi  har  qanday  dav­
latning  ijtimoiy,  iqtisodiy,  harbiy,  madaniy  va  boshqa  siyosati  ichki 
va  tashqi  tipik  funksiyalar  orqali  munosabatlarni  o'zaro  muvo- 
zanatga  keltirishi  bilan  tavsiflanadi.  Jamiyat,  davlat,  jamoa  yoki 
alohida  shaxsning  siyosati  faqat  unda  mavjud  bo'lgan  gome- 
ostazis  bilan  belgilanib  qolmay,  gomeostazisga  erishish  maqsadini 
ham  ko'zlaydi.
Barqarorlik (gomeostazis)  huquq  normasi  mexanizmining  muhim 
jihati  va  miqdoriy  tavsifi  ham  hisoblanadi.  Ijtimoiy  boshqaruv 
ancha  keng  yondashuvni,  ya’ni  tartibga  solish  muammosini  ham, 
transformatsiya  -  tizimning  yangi  holatga,  yangi  ish  sharoitlariga 
o'tishi  muammosini  ham  o'rganishni  talab  qiladi.  Huquqiy  tartibga 
solish jarayonlarining  gomeostatik  xususiyati,  huquq  normasining 
amal  qilish  mexanizmining  barqarorligi  va  turg'unligi  huquq  tizimi- 
ning  konservativ jihatlari  birinchi  o'ringa  chiqishi  va  bunga  urg'u 
berilishini  bildirmaydi.  Huquq  va  huquqiy  tartibga  solish  jarayon­
larining  barqarorligi  bu  yerda  boshqaruv  tizimining  rivojlanishi  va 
bir sifat  darajasidan  boshqa  sifat  darajasiga  o'tishi  mavjud  emas-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ligini  ham  anglatmaydi.  Oavlat  qonunlarning  qat’iy  bajarilishini 
talab  qilish,  sanksiyalar  qo'llash,  ijtimoiy  munosabatlaming  yangi, 
yanada  mahsuldor shakllarini  o'matish  orqali  o'z fuqarolari  yashay- 
digan  muhitni  optimallashtiradi.  Bu  ma’noda  huquq  normasi 
mexanizmining  barqarorligi jamiyat va  davlat  rivojlanish jarayonin- 
ing  o'ziga  xos  dialektik  xususiyati  sifatida  namoyon  bo'ladi  va  bu 
rivojlanish  jarayonida  muntazam  ravishda  yangi  ijtimoiy  munosa­
batlar  shakllanib  boradi.