Abdujabbor muhammadiyev

70-  yillarda  yaratilgan.  Bunday tizimlar  EHM  yordamida  murakkab 
faktlarning  tarkiblarini  tasniflash  imkonini  bergan.  60-  yillarda 
huquqni  qo'llash  sohasini  modellashtirish  masalalari  akademik 
V.N.  Kudryavsevning  diqqat  markazida  bo'lgan.  V.N.  Kudryavsev 
turli  yuridik  qoidalar,  institutlar,  alohida  normalar  birgalikda  va  ayri 
holda  ko'plab  har  xil  algoritmlarga  ega  ekanligini  qayd  etadi. 
Ammo  ular  haddan  tashqari  umumiy  xususiyatga  ega.  Shunga 
qaramay,  yuridik  ahamiyatga  ega  bo'lgan  harakatlami  tasniflash 
jarayonini  tartibga  soluvchi  dasturlar yaratilishi  mumkin.  1970-yili 
N.V.  Kudryavsev  vazifasi jinoyatlami  tasniflashda  huquq  normalar- 
ining  qo'llanilishi jarayonining  evristik xususiyatlarini  o'rganishdan 
iborat 
bo'lgan 
psixologik 
eksperim ent 
o 'tkazd i. 
Eksperiment  natijasida  ko'pgina  holatlarda  vazifalarning  yechimi 
ikki  qismdan:  vazifaning  tipini  aniqlash  algoritmini  tuzish  va  undan 
foydalanish  hamda  algoritmdan  so'zning  o'z  ma’nosida  foydalan- 
ishdan  iborat  ekanligi  aniqlandi.  Vazifaning  tipini  aniqlashning 
maqsadi  yechimni  qaysi  sohadan  izlash  zarurligini  taxminan  ani- 
qlashdan  iborat.  Unga  muvofiq  tasniflashning  asosiy  algoritmi 
ham  qayta  tuziladi.
Xulosa  qilib  shuni  aytish  mumkinki,  huquq  ijodkorligida  kompy­
uter  va  intellektual  texnologiyalardan  foydalanish  bu  jarayonni 
yanada  yuqori  darajaga  olib  chiqish  imkonini  beradi.  Shu  bilan 
birga  qonun  hujjatlarini  yaratish  juda  murakkab  ijodiy  jarayon 
ekanligi  ham  hisobga  olinishi  lozim.  Bu jarayonni  to'liq  algoritm- 
lashtirib  bo'lmaydi.  Kompyuter qonun  loyihasini  «yaratish»ga  qodir 
emas.
Qonun  loyihalarini  yaratish  murakkab  vazifa  bo'lib,  uni  hal 
qilish jarayonida  inson  tafakkurining  oliy  ijodiy funksiyalari  amalga 
oshiriladi.  Maqbul  qonun  loyihalarini  yaratish  uchun  EHMdan  sa- 
marali  foydalanish  imkoniyatining  yo'qligi  qator omillar bilan  izohla-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

nadi.  Qonun  loyihasi,  alohida  institut  va  alohida  huquq  normasi 
miqyosida  ijtimoiy va  huquqiy  reallikni  muntazam  bilish  va  umum- 
lashtirish jarayonlarini  kompyuterda  modellashtirib  bo'lmasligi  shu- 
lar jumlasidandir.  Shuningdek  har  bir  huquq  normasi  yaratish  va 
modellashtirishning  o'z  algoritmini  talab  etishini  ham  nazarda  tu- 
tish  lozim.