Abdufattox abdugapparov

 
1.3.
 
ljrodagi bezaklar, zarblar, yakkanavoz, va turli tarkibdagi cholg'u 
ansambllarida ijrochilik masalalari 
Reja: 
1.
 
ljrodagi bezaklar, zarblar. 
2.
 
Yakkanavoz,  va  turli  tarkibdagi  cholg'u  ansambllarida  ijrochilik 
masalalari
 
Kalit so‘zlar: ljrobezak, yakkanavoz, ansambll, zarb, ufor, qo‘sh zarb, zarbi 
parron, maqom, lad.
 
1.
 
ljrodagi bezaklar, zarblar 
Ushbu ijrodagi bezaklar, zarblar haqidagi tushuncha va nota misollarini 2002 
yili  O‘zbekiston  davlat  konservatoriyasi  profesori  Rifatilla  Qosimov  muallifligida 
nashr etilgan “An’anaviy tanbur ijrochiligi” nomli darsligidan foydalanishni lozim 
deb  topdik.  (“Cho‘lpon”  nashriyoti,  11-13  betlar)  “Tanbur  cholg‘usi  ijrochiligida 
noxun orqali hosil qilinadigan oddiy va murakkab bo‘lgan zarblar bir necha xildan 
iborat. Bular: yakka zarb, qo‘sh zarb, zarbi parron, (urma zarb), pirrang, bilak zarb, 
rez, kalta rez, teskari zarb, ufor zarb.” 
Mazkur  zarblarni  yosh  sozandalar  o‘rganishlari  qulay  bo‘lishi  uchun  o‘quv 
darslikda mavjud bo‘lgan musiqiy asarlardan biri misol tariqasida olindi.  
Shuni alohida ta’kidlash joizki darslikda keltirilgan barcha musiqiy asarlarda 
xilma-xil  zarblarni  qo‘llash  mumkinligi  bois  va  nota  yozuvi  murakkablashib 
ketmasligi  uchun  birgina  “  Ey  sabo”  kuyi  misolida  turli  zarblarni 
tushuntirmoqchimiz.  Chunki  ustoz-  shogird  an’anasida  mazkur  zarblarni  qo‘llash, 

---

 
48 
ularni tanlab har bir musiqiy asar ustida ishlash jarayonida, shogird ustoz tajribasi 
va  mahoratiga  tayanish  tabiiydir.  Shu  sababli  shogird  o‘z  ustozi  ijrosida  har  bir 
musiqiy  asarni  to‘laqonli  tinglashi  zarur.  Bu  borada  ustoz  doimo  o‘z  shogirdiga 
namuna bo‘lishligi ayni muddaodir. 
Yakka  zarb 
–  tanburda  tovush  chiqarishning  oddiy  va  birlamchi  usulidir. 
Yakka  zarb  noxunni  torlarda  pastga  yoki  yuqoriga  bir  zarb  urish  bilan  hosil 
qilinadi. Noxunni pastga urish- nota ustiga P belgisi, pastdan yuqoriga urish esa V 
belgisi bilan ifodalanadi.Misol: “Ey sabo” D. Zokirov musiqasi 
Qo‘sh  zarb 
–  noxunni  pastga  va  yuqoriga  urib  chalingan  yakka  zarb 
harakatlarining  bir  tekisda  almashinib  turishi  natijasida  hosil  bo‘ladigan  tovush 
chiqarish usulidir. 
U bir xil uzunlikdagi 
 shuningdek, turli uzunlikdagi 
tez va o‘rtacha sur’at (temp) li tovushlarni ijro etishda qo‘llaniladi.