A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

shimcha 
barmoqning bo
‘
lishi.
 
68­ rasm.

---

132
GENETIKA  ASOSLARI
V BO‘LIM
Urug‘lanish davrida bunday gametalarning normal gaploid gameta bilan 
qo‘shilishi natijasida hosil bo‘lgan zigotada mazkur turga xarakterli bo‘lgan 
diploidli  to‘plamga    nisbatan  xromosomalar  soni  bittaga    ko‘p  yoki  kam 
bo‘ladi. Bunday holatlarda genlar muvozanatining buzilishi organizm rivoj­
lanishining buzilishiga olib keladi. 
Sodda  hayvon  va  o‘simliklarda  ko‘pincha  xromosomalarning  gaploid 
to‘plamga  nisbatan  karra  ortishi  kuzatiladi.  Xromosomalar  to‘plamining 
bunday  o‘zgarishi 
poliploidiya
  deb  ataladi.  Poliploidiyaning  darajasi 
har  xil  bo‘ladi.  Sodda  hayvonlarda  xromosomalar  soni  bir  necha  yuz 
barobarga  ko‘payishi  mumkin.  Poliploidiya  hodisasi  yuksak  o‘sim­
liklarda  keng  tarqalgan.  Kariotipda  xromosomalar  sonining  ko‘payishi 
bilan  organizmning  genetik  barqarorligi  ortadi,  mutatsiya  jarayonida 
hayotchanlikning  pasayishi  xavfi  kamayadi.  Poliploidiya    organizmlarning 
hayotchanligi,  mahsuldorligi  va  boshqa  xususiyatlarini  oshiradi.  O‘sim­
likshunoslikda  poliploidiyadan  keng  foydalani ladi.  Chunki  madaniy 
o‘simliklarning  sun’iy  olingan  poliploid  navlari  yuqori  hosildorligi  bilan 
farqlanadi (69­ rasm).