A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

irsiy o
‘
zgaruvchanlik
  deyiladi.  Ba’zan 
bular  aniq  ko‘zga  tashlanadigan  o‘zgarishlar  bo‘lib,  ularga:  kalta  oyoqli 
qo‘y larning  paydo  bo‘lishi,  tovuqlarda  patning  bo‘lmasligi  (130­  betdagi  
66­  rasmga  qarang)  mushuk  barmoqlarining  ayri  bo‘lishi,  pigmentlarning 
bo‘l masligi (albinizm), odamlarda barmoqlarning kalta bo‘lishi (130­ bet­
dagi 67­ rasm) va ko‘p barmoqlilik (polidaktiliya) (131­ betdagi 68­ rasm) 
kabilarni misol qilib ko‘rsatish mumkin. 
To‘satdan vujudga keladigan va qat’iy ravishda nasldan naslga o‘tadigan 
o‘zgarishlar  natijasida  xushbo‘y  no‘xatning  kalta  poyali  navlari,  qat­qat 
tojibarg  hosil  qiladigan  o‘simliklar  va  juda  ko‘p  boshqa  belgilar  paydo 
bo‘lgan. Ko‘pincha ular juda kichik, lekin sezilarli o‘zgarishlar hisoblanadi. 
Genetik  materialning  irsiy  o‘zgarishiga 
mutatsiyalar
  deyiladi.  Mutatsiyalar 
gen  yoki  xromosoma  tuzilmasining  o‘zgarishi  tufayli  hosil  bo‘ladi  va  tur 
ichidagi xilma­xillikning birdan­bir manbai bo‘lib xizmat qiladi. 
9 — Biologiya,  9­ sinf.

---