A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

1.
2.
3.
Embrional divergensiyani qanday tushunasiz?
Biogenetik qonunning mohiyati nimada?
Biogenetik qonun kimlar tomonidan organilgan?

---

GENETIKA  ASOSLARI
 
Genetikaning  asosiy  tushun    chalari
O‘zgaruvchanlik qonuniyatlari
Odam genetikasi
V
 
BO‘LIM
Genetika
  —  organizmlarning  ikki  xususiyati:  irsiyat  va  o‘zgaruv­
chanligini o‘rganadi.
Irsiyat
  —  bu  organizmning  belgi  va  rivojlanish  xususiyatlarini  kelgusi 
avlodlarga  o‘tkazib  turish  xossasidir.  Irsiyat  tufayli  tur  doirasidagi  hamma 
individlar  o‘xshash  bo‘ladi.  Irsiyat  hayvonlar,  o‘simliklar  va  mikroorga­
nizmlarga  tur,  zot,  nav,  shtamning  xarakterli  belgilarini  avloddan  avlodga 
saqlab be rish uchun imkon beradi. 
Belgilarning  nasldan  naslga  o‘tib  borishi  ko‘payish  orqali  yuzaga 
chiqadi.  Jinsiy  ko‘payishda  yangi  avlodlar  urug‘lanish  natijasida  bunyodga 
keladi.  Irsiyatning  moddiy  asoslari  jinsiy  hujayralarga  jo  bo‘lgan  xromo­
soma va undagi genlardir. Gen DNKning ma’lum bir qismi bo‘lib, alohida 
belgilar ning  rivojlanishini  aniqlaydi  yoki  oqsil  molekulasini  shakllan tiradi. 
Jinssiz  va  vegetativ  ko‘payishda  yangi  avlod  bir  hujayrali  yoki  ko‘p  hujay­
rali  tuzilma lardan  rivojlanadi.  Ko‘payishning  bu  shakllarida  ham  avlodlar 
o‘rtasidagi bog‘lanish genlar orqali yuzaga chiqadi.
O‘zgaruvchanlik
  —  organizmlarning  yangi  belgilari  va  xususiyatlarini 
namoyon  etish  qobiliyatidir.  O‘zgaruvchanlik  tufayli  tur  doirasidagi  indi­
vidlar  bir­biridan  farq  qiladi.  Demak,  irsiyat  bilan  o‘zgaruvchanlik  orga­
nizmning  bir­biriga  qarama­qarshi,  ammo  o‘zaro  bog‘langan  xossalaridir. 
Irsiyat  tufayli  turning  bir  xilligi  saqlanib  borsa,  o‘zgaruv chanlik  turni 
aksincha, har xil qilib qo‘yadi. Bir tur individlari o‘rtasidagi tafovutlar or­
ganizm geno tipining o‘zgarishiga  bog‘liq bo‘lishi mumkin. O‘zgaruvchan­
lik tashqi sha roitlar bilan ham belgilanadi.
Ma’lum  bir  organizmlarning  barcha  genlarining  yig‘indisi