A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

gösterdikleri edepsizlikler de her haddi aşmıştı. , .
Asıl ad, .Mehmed Ali Khalfe olan Dükçi İşan. 5 2 yasında bır kö'dü sey'İh idi. Aslında Mergilânm Şehidân köyünden olup, Bukhara, Sehrisebz ve Semerkand (Kerukh)da tahsil ettikten sonra. Andıcan- A,ki Min Tepe kövüne imam olmuş, Odesa-İstanbul yoluyla haccedip, ki yıl Hicazda kalarak Hindistan yoluyla -dönüşünde b.r yıl kadar Ka-urirde kalmış ve 1871 yılında dönüp gelmiştir. Babası Molla İs­mail v_e kendisi ipçi ustası idi. Ekincilikle uğraşırdı. İlmi azdı. Fakat fevkalâde temizliği ve takvası ile ahalinin sevgisini kazanmıştı. Yol­
culara bedava su içirmek için evini bir tepe üzerinde yapmış, kendi sırtında oraya su çıkarıp susıyanlara su vermiş, ağaçlar ekmiş, ekin­cilik yapmış, o güne kadar boş ve ıssız kalan bir tepeyi pıamur etmişti. Mansap ve rütbe ehilleriyle hiç münasebeti olmamış, hep köylüler, yoksullar jile düşüp kalkmış; hakkında bir ç*ok menkıbe söylenmiş, bilhassa dağdaki Kırgızlar, kendisine mürid olmuş; eski Yesevî tar­ımda cehri zikir, semâ ve rakıslar da yaptığından, hakikî Türk avam sofuları bunun çevresine toplanmış; kendisini mazlûm ve ezilmiş aha­liye sevdirmiştir. 1896 yılında on binlerce müridi vardı. Rus göçmen­lerinden en çok zarar gören Ketmen Tepe ve Kögart nahiyelerinin Kırgızları ve Eseke civarındaki bütün Ozbekler kendisine mürid idi­ler. Bundan dolayı Rus hükümeti de endişeye düşmüştü. 1896 yılın­da, o iki nahiyenin Kırgız uluları, Şabdan Batır, Gil Biy Minbaşı adlı başbuğlarıyla birlikte Işana başvurup Rus göçmenlerini kesmek ve Rusyaya karşı ayaklanmak için izin dilediler. Şeyh, Ferganenin şehir ahalisini de celbetmek zaruretini söyliyerek, meseleyi ertesi yıla bı­raktı. Kendisinin Türkiyeye karşı olan sevgisi büyüktü. 250 kadar genci kendi yanında terbiye ediyor ve onları Türkiyeye tahsile gön­dermeğe çalışıyordu. Istanbulda uzun müddet yaşıyan Andıcanlı Mîr Sadık oğlu Abdülcelilin de, siyasî .meselelerde, şeyhe tesiri vardı. 1897 yılında Kögart Kırgızları bir ziyafet dolayısıyla toplanıp, başkaldırma kararını verdiler. Şeyhi de davet ederek bütün jıahiye reislerinin im­zalarını alıp, ikinci yıl başkaldırmağa söz verdiler. Şeyh köyüne dön­dükten sonra,, Ferganenin her tarafındaki ileri gelenlere mektublar gönderdi. Hanekahı (tekkesi) bir propaganda merkezi oldu. Rus hâ­kimiyetinden istifade eden tüccar ve zenginler sınıfı, şeyhi, bu teşeb­büsünden alıkoymağa çalışıyor; köylü Özbek ve. Kırgızlar ise, şeyhi, başkaldırmağa zorluyorlardı. isyan, 1898 haziranının başında yapıla­caktı* Uç yıldanberi hazırlanan isyanı herkes biliyor, yalnız Rus bilmi­yordu. Nihayet hükümet memurlarından Oş tümeni polis müdürü Ka- rabek Hasanov ve Eseke bplgesinin polis müdürü (rusça: pristof) İb­rahim Çanişov, müslüman olmaları dolayısıyla, isyan hazırlığını haber alıp hükümete bildirdiler. Rus kıyıcılığına hiçbir türlü tahammül ede- miyen Kögart Kırgızları da, iki üç gün önce ayaklandılar. Nihayet 30 mayısta bıçak, kürek ve dirgenlerle silâhlanmış olan köylüler şehre gelip, kendisini zorla evinden çıkararak ak keçe üzerinde «han kal­dırdılar». 2.000 kadar köylüye başkanlık eden şeyh, Andıcan şehri­nin kıyısında bulunan rus kışlasına taarruz etti. 21 rus askerini kesti. Fakat kendisi, ileri gelenlerinden bir çoğunu kaybederek, ric’at etti.