A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

20°) Barthold, İstoriya Kulturnoy Jizni Turkestarta, s. 197.
- 5 39
daha düzgün ve dikkatli yazılmış olduğunu görüyoruz ²⁰¹). Doğu Tür­kistanda «Küça medeniyeti»ne mensup eserlerin -^y-) gösterdiği gibi, Türkistanın şimal mıntakaİaımda v.e Khorezmde İrandan ziyade, bildi­ğimiz Avrupa tarzına yakın bir medeniyet yaşamış gibi görünmektedir. Zamanımızda hakikî uruğîu göçebe Tiirklerden tahsilde bulunanlar, Avrupa İlmî metod ve zihniyetini şehirli Türklere nisbeten daha çabuk benimsiyorlar. Zamanımızda Türkistanda uruğlu Türk unsurunun ahlâ­kının, umumî millî ahlâk telâkki edileceği muhakkaktır. Taciklerdeki «medenîlik» («ku!turtrager»!ik) kalmamıştır. Münevver Tacik bile ken­disini «Özbek» göstermeğe çalışıyor. Kent Türklerinin umumî millî isim olarak «Özbek» ismini almalarının bir sebebi de budur.
Kent Türk gençliğinin göçebe Türklerce «Şart ahlâkı» telâkki o- lun.an taassuptan, tabasbus, korkaklık ve hilekârlıktan nefret ettikleri açıkça görülmektedir; bunu bilhassa Seyyid Nasır Mircelil ve Mirşerer oğlu alenen ileri sürerlerdi. Bu temayül böyle inkişaf ederse, Cenubî Türkistanda da ahlâk, Iran kültürü tesirlerinden sıyrılarak Kazaklar ve Koy özbeklerininkine yaklaşacaktır. Bolşeviklerin ahlâkı da Türkistanlı­lara bilhassa mektep ve fırka yoluyla tesir ediyor. Sovyetler yaşarsa her halde Türkistanda ahlâkın, halkın bazı fena itiyatları ıus ahlâkiyle birleşerek ters bir istikamet alacağını'söyliyebiliriz. Mâverâünnehir aha­lisi, Ibn-i Babeh’.e göre, Isiâmiyetin ilk asırlarında da söz arasında ata ve anaya küfür . ederlerdi -¹'). Şehirli ve göçebe Türklerin hepsinde bu. âdet, eskiden olduğu gibi, yaşıyordu. Yalnız münevverler bundan çekiniyorlardı. Şimdi boîşevik devrinde ise bu küfür sözleri, ekseriya rusça olarak, münevverlerin lisanında bazan avamdan daha fazla kul­lanılmağa başlamıştır.
3
Orta Türklerde Fikir Cereyanları.
Yukarıda bahsettiğimiz kültür hayatı Rus idaresi şartlan çerçeve­sinde inkişaf etmekte olan likir cereyanlarını arzeder. Bununla muvazi