A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

Antimonit 
- Sb
2
S3. Mineral nomi yunoncha «antimonium» - 
surma so‘zini anglatadi. Tarkibi Sb - 71,4%, S - 28,6%, aralashma
79

---

sifatida As, Ag, Au uchraydi. Rombik singoniyali, ko‘proq prizma 
shaklida, ustunchaga, ignaga o‘xshash, yonlari tik chiziqlar bilan 
qoplangan boMadi. Antimonitning rangi q o ^ o s h in d e k kulrang, 
ayrim kristallari ko‘kimtir qora bo‘lib tovlanadi. U shaffof emas, 
metall kabi yaltiraydi, uning qattiqligi 2-2,5, ancha mo‘rt mineral. 
Ulanish tekisligi prizma bo‘yicha mukammal, solishtirma og‘irligi 
4,6, elektrtokini o‘tkazmaydi.
Uning yirik uyumlari gidrotermal jarayonda yuzaga keladi. 
Ba’zan vulqon mo‘rilarida va atrofida vulqon mahsulotlari orasida 
uchraydi. Oksidlanish zonalarida ancha osonlik bilan parchalanib, 
turli oksidlarga - valentenit, servantitlarga aylanadi.
18-rasm. Kvars tom iridagi antim onit kristallari.
Xalkopirit 
- CuFeS
2
. Nomi yunoncha «xalkos» - mis, 
«Piros» - olov ma’nosini bildiradi. (Mis kolchedani) tarkibida - Cu
- 34%, Fe - 30,54%, S - 34,9%. U tetragonal singoniyali.Yaxshi 
kristallari bo‘shliqlarda paydo bo‘ladi. Rangi jez-sariq, to‘q-sarik, 
ola-bula bo‘lib tovlanadi. U shaffof emas, metall kabi kuchli 
yaltiraydi, mo‘rt mineral. Xalkopiritga pirit o‘xshash, farqi, rangi va 
qattiqligi bilan farqlanadi. Xalkopirit H N 0
3
kislotada parchalanadi 
va oltingugurt ajraladi. Xalkopirit, pirrotin, petlandit va boshqalar 
birga intruziv jinslar oralarida magmatogen konlar hosil qiladi. Uni 
ba’zan gidrotermal konlarda uchratish mumkin. Xalkopirit nurash 
jarayonlarida parchalanib mis va temir sulfatlarini hosil qiladi.

---

Xalkopiritning yirik uyumlari skarnlarda hosil boMadi 
[Turinsk (Rossiya), Olmaliq, (
0
‘zbekiston)] va mis olishdagi asosiy 
manbalardan hisoblanadi. Sanoatbop ma’danlarda misning miqdori 
2-2,5% boMishi lozim, shundagina qazib olishning imkoniyati 
tugMladi.